Yêu cầu chung khi thi công đường hầm
Khi thi công các công trình ngầm thực hiện theo “Quy phạm an toàn trong các hầm lò” hiện hành. Trước khi thi công các đường hầm phải có đầy đủ các tài liệu: thiết kế kỹ thuật, bản đồ trắc địa, tài liệu địa chất thủy văn, sơ đồ các công trình cũ trong khu vực thi công, và văn bản nghiệm thu các điều kiện đảm bảo an toàn. Khi tiến hành thi công các công trình ngầm phải có: hồ sơ kỹ thuật hướng dẫn trình tự thi công và các biện pháp chống đỡ an toàn biện pháp chống nước ngầm. Biện pháp bảo vệ các loại đường ống, đường dây liên lạc, các đường hầm đã hoặc đang thi công cũng như các công trình khác nằm trên mặt đất gần nơi thi công; phương án triệt tiêu sự cố trong các công trình ngầm; các biện pháp thông gió, chiếu sáng, đo kiểm tra khí độc và bảo đảm vệ sinh trong suốt quá trình thi công.
Thi công các công trình ngầm dưới hoặc gần các công trình khác phải có văn bản cho phép của các cơ quan quản lý công trình đó, đồng thời phải có biện pháp đề phòng và giám sát chặt chẽ tình trạng ổn định của công trình đó trước và trong quá trình thi công. Công nhân làm việc trong công trình ngầm phải được kiểm tra sức khỏe; đồng thời định kỳ (mỗi năm 1 lần) phải được kiểm tra lại sức khỏe và giấy chứng nhận đủ sức khỏe. Mọi người làm việc trong các công trình ngầm phải được trang bị phương tiện bảo vệ cá nhân theo đúng quy định hiện hành. Tất cả các máy, thiết bị, phương tiện phục vụ thi công các công trình ngầm, ngoài việc thực hiện theo các quy định trong Quy phạm an toàn trong xây dựng, còn phải thực hiện đúng các quy định riêng phù hợp với điều kiện an toàn trong khi thi công các công trình ngầm. Phải thành lập đội cấp cứu hầm lò chuyên trách (hoặc bán chuyên trách), trang bị đầy đủ các phương tiện cấp cứu người bị nhiễm độc, cứu sập, chữa cháy…để kịp thời cấp cứu khi có sự có bất ngờ. Đội cấp cứu hầm lò phải thường xuyên luyện tập theo phương án đã được duyệt. Trước khi thi công cán bộ kỹ thuật thi công phải hướng dẫn công nhân học tập nắm vững các biện pháp an toàn và kiểm tra đạt yêu cầu mới bố trí làm việc.
An toàn khi thi công công trình ngầm dạng điểm
Người lãnh đạo kỹ thuật thi công các công trình ngầm phải nắm được điều kiện địa chất thủy văn của công trình thuộc phạm vi quản lý. Khi có sự thay đổi có khả năng gây sự cố phải tạm thời đình chỉ công việc và tìm biện pháp khắc phục.
Khi làm việc trong các công trình ngầm phải có ít nhất từ 2 người trở lên và phải tổ chức kiểm tra chặt chẽ số người ra, vào làm việc trước và sau mỗi ca. Mỗi lần đổi ca, trưởng ca phải phải kiểm tra kỹ số người làm việc, tình trạng an toàn của nơi làm việc và ghi đầy đủ vào sổ giao ca. Trước khi làm việc mọi người phải chuẩn bị đầy đủ vật liệu chèn, chống cho một ca sản xuất. Tổ trưởng sản xuất của ca đó phải xem xét lại các thiết bị chống đỡ, các thiết bị an toàn, trạm kỹ thuật an toàn, cho cây chọc hết đá om tại khu vực làm việc đảm bảo an toàn mới thi công tiếp. Trong suốt thời gian thi công phải tổ chức giám sát chặt chẽ tình trạng các vì kèo chống, gương đào cũng như các điều kiện địa chất thủy văn theo đúng yêu cầu thiết kế và các biện pháp an toàn đã quy định. Bất cứ ai phát hiện thấy có dấu hiệu nguy hiểm có thể gây tai nạn lao động hoặc sự cố phải báo ngay cho mọi người ở đó biết để cùng thoát khỏi nơi nguy hiểm, đồng thời phải báo ngay cho trưởng ca hoặc cán bộ kỹ thuật thi công biết để kịp xử lý. Việc đào chống các công trình ngầm phải thực hiện nghiêm chỉnh theo quy trình công nghệ đã được duyệt. Khi có sự thay đổi các điều kiện địa chất, thủy văn thì biện pháp đào chống cũng phải xem xét lại và sửa đỏi phù hợp. Cấm tiến hành công việc khi chưa có biện pháp được cấp có thẩm quyền phê duyệt. Trước khi thi công gần các đường dây điện ngầm hoặc đường ống chịu áp lực phải cắt điện hoặc khóa van đường ống lại. Khi thi công ngầm dưới tuyến đường sắt, phải thường xuyên quan sát tình trạng nền đường. Nếu thấy nền đường xuất hiện biến dạng phải ngừng ngay công việc và mọi người phải rời đến nơi an toàn. Đồng thời thông báo ngay cho người quản lý tuyến đường đó biết để xử lý kịp thời. Trong quá trình thi công các công trình ngầm nếu thấy phát sinh hoặc có nghi ngờ có khí mêtan, khí cacbonic hoặc các loại khí độc khác, phải tiến hành đo kiểm tra xác định cụ thể nồng độ khí và có biện pháp làm giảm nồng độ xuống mức quy định cho phép, đồng thời có biện pháp phòng, chống nhiễm độc, cháy, nổ khí.
- Khoan bắn mìn trong các công trình ngầm phải thực hiện theo “Quy phạm an toàn trong bảo quản, vận chuyển và sử dụng vật liệu nổ” hiện hành.
- Khi đào các gương hầm phải chú ý quan sát gương xem có hiện tượng trượt lở không. Nếu có phải lập tức dừng lại và báo ngay cho cán bộ kỹ thuật thi công, chủ nhiệm công trình biết để xử lý. Việc đào tiếp phải tiến hành theo hộ chiếu riêng được phó giám đốc phụ trách kỹ thuật duyệt.
- Khi các vì chống có hiện tượng biến dạng phải chống tăng cường thêm vì chống mới. Khi thấy vì chống đã hỏng chỉ được tháo từng vì một, trước khi tháo phải gia cố chắc chắn các vì chống đứng trước và các vì chống đứng sau vì bị hỏng.
Tại các ngã ba có nhánh hầm độc đạo thì khi chống phá cách ngã ba 5m phải đình ngay mọi công việc trong nhánh độc đạo.
- Đào đường hầm trong vùng đất đá cứng và ổn định, nếu giữ được kích thước, hình dạng của đường hầm theo đúng hộ chiếu đã được duyệt có thể tạm thời không cần chống, nhưng phải tính toán và phải được phó giám đốc phụ trách kỹ thuật của cơ quan quản lý trên một cấp cho phép.
Đi lại và vận chuyển trong công trình ngầm dạng điểm.
- Tại mỗi cửa ra vào công trình ngầm phải có nội quy quy định việc đi lại, vận chuyển an toàn trong đường hầm.
Các kết cấu gia cố miệng giếng dẫn xuống công trình ngầm phải cao hơn miệng giếng ít nhất là 0,5m. Cửa giếng phải có ván đậy chắc chắn, không được đặt bất cứ vật gì lên ván đó hoặc xung quanh miệng giếng trong phạm vi nhỏ hơn 0,5m.
- Các lối rẽ trong công trình ngầm phải có biển báo, mũi tên chỉ dẫn cụ thể.
- Những đoạn đường hầm không sử dụng nữa hoặc tạm thời không sử dụng phải rào kín đặt biển báo hoặc đèn đỏ.
Các hố rãnh sâu trên mặt bằng có người qua lại phải đậy cẩn thận.
- Khi qua lại các đường hầm có vận chuyển bằng tời trục phải được sự đồng ý của người vận hành trục. Chỉ được phép đi sau khi phương tiện vận chuyển đã ra khỏi đường trục và đã đóng ngáng chắn ở đầu trục.
- Đường lên xuống công trình ngầm không qua giếng đứng, giêng nghiêng đều phải có nội quy quy định cụ thể và bậc thang được bố trí tùy theo độ dốc của lò. Độ dốc < 450 phải có tay vịn, thang có lan can bảo vệ hoặc thang máy. Tại giếng đứng độ dốc của thang không quá 800 và cứ 8m cao phải có sàn nghỉ.
- Khi đi lại trên thang, các dụng cụ làm việc như búa, kìm…phải đựng trong túi đeo chắc chắn.
- Trong đường hầm có các phương tiện vận chuyển phải dành riêng đường cho người đi lại rộng: thông thủy ít nhất 0,7m đối với các đường hầm có vận chuyển bằng xe goòng và ít nhất 1,5m đối với các đường hầm có vận chuyển bằng ô tô.
- Cấm đi lại hai 2 xe đứng gần nhau, trèo qua làn xe hoặc đứng lên tăm- pông của xe goòng. Cấm mọi phương tiện vận chuyển trong công trình ngầm khi chưa có chiếu sáng đầy đủ theo quy định.
- Cấm đồng thời vận chuyển người và các vật liệu khác trong cùng một thang máy. Cấm vận chuyển vận chuyển người bằng skip hoặc bằng thiết bị tự đổ khác.
- Vận chuyển bằng đường goòng phải theo các quy định ở phần 4 của quy phạm này và các yêu cầu sau:
+ Độ dốc của đường goòng không quá 7%
+ Tốc độ của xe goòng đẩy tay không quá 4km/h
+ Tốc độ của goòng kéo bằng cáp không quá 3,6km/h
+ Khi đẩy xe goòng phải có đèn chiếu sáng để mọi người có thể trông thấy
+ Cấm đứng phía trước để hãm hoặc kéo goòng
- Sử dụng tời kép phải đặt trên khung và liên kết chắc chắn. Phải có tín hiệu liên lạc báo hiệu khi tời hoạt động. Cấm người qua lại làm việc dọc 2 bên đường dây cáp tời khi tời hoạt động.
- Cấm tháo móc cáp khi đoàn xe chưa dừng hẳn, cấm thò đầu vào giữ 2 toa xe để tháo, móc nối giữa 2 toa xe.
- Vận chuyển trong công trình ngầm bằng ô tô ngoài việc thực hiện các quy định trong phần 4 của quy phạm này còn phải thực hiện các quy định sau:
+ Tốc độ xe không được vượt quá 5km/h
+ Cấm mọi người ở trên thùng xe, bên ngoài cabin xe
+ Phanh, còi, đèn chiếu sáng, đèn báo…của xe phải đủ và hoạt động tốt
+ Cấm đỗ xe để nghỉ ở trong đường hầm
+ Cấm dùng xe xăng chạy trong công trình ngầm
Sử dụng thiết bị điện và chiếu sáng khi thi công công trình ngầm dạng điểm
- Lắp đặt và sử dụng các thiết bị điện công trình ngầm dạng điểm, ngoài việc thực hiện các quy định trong “Quy phạm nối đất và nối không các thiết bị điện”
- Các thiết bị điện phải có rơ- le tự động ngắt khi có sự cố. Hàng tháng phải kiểm tra chặt chẽ tình tạng cách điện của các bộ phận dễ bị rò điện. Hàng ngày phải kiểm tra sự hoạt động của rơ- le rò.
- Phải có sơ đồ mạng điện, trong đó ghi rõ mạng điện lực, điện chiếu sáng, các vị trí nơi đặt và công suất của thiết bị điện, biến thế, thiết bị phân phối, báo hiệu, điện thoại. Khi có sự thay đổi, cơ điện trưởng của đơn vị phải ghi rõ sự thay đổi đó vào sơ đồ.
- Các công trình ngầm có nguy hiểm về hơi khí, bụi, phải sử dụng thiết bị điện an toàn phòng nổ phù hợp.
- Công tắc, cầu dao điện phải để nơi thuận tiện, an toàn khi sử dụng. Phải có bảng chỉ dẫn rõ ràng cho từng thiết bị.
- Đèn pha dùng trong công trình ngầm phải lắp bằng kính mờ.
- Các lối đi lại, cầu thang lên xuống phải thường xuyên được chiếu sáng.
- Các trạm điện trong công trình ngầm phải có đủ các phương tiện phòng cháy chữa cháy thích hợp.
- Dây dẫn điện trong công trình ngầm:
+ Phải dùng cáp có vỏ bọc cao su cách điện, ngoài vỏ có kim loại bảo vệ nếu là dây cố định
+ Nếu là dây di động phải dùng cáp mềm có vỏ bọc cao su cách điện
+ Các dây cáp điện phải treo cao tránh va chậm gây hỏng cáp.
- Điện chiếu sáng trong công trình ngầm chỉ dùng đường dây có điện thế không quá 127V. Nếu dùng các đèn huỳnh quang cố định cho phép dùng đường dây điện thế không quá 220V.
- Mạch điện điều khiển cho các máy cố định, di động cho phép dùng thế không quá 36V nếu dùng dây điện có vỏ bọc cách điện và 12V nếu dùng dây trần.
Trong công trình ngầm không có khí mê tan hay không có nguy hiểm bụi nổ cho phép dùng điện thế 24V trên dây trần.
- Cấm dùng biến áp tiêu khiển hở trong các công trình ngầm
Thông gió khi thi công ngầm
- Các công trình ngầm phải đảm bảo thông gió tốt bằng các thiết bị thông gió thích hợp. Các đường lò độc đạo sâu quá 10m phải được thông gió cưỡng bức.
- Việc thông gió trong các công trình ngầm phải luôn đảm bảo:
+ Tỷ lệ ôxy trong không khí không dưới 20% thể tích.
+ Tỷ lệ các loại khí độc hại khác dưới giới hạn cho phép
+ Lượng không khí cần cho sự hô hấp của 1 người không dưới 4m3/phút
+ Nhiệt độ tối đa không quá 30 độ C
- Nguồn điện cấp cho quạt gió chính phải được cấp từ 2 nguồn độc lập (một nguồn hoạt động, một nguồn dự phòng).
- Quạt thông gió chính: phải có bộ phận đảo chiều trong vòng 10 phút khi có sự cố và đảm bảo 60% lượng gió so với lượng gió tiêu chuẩn khi hoạt động bình thường. Phải có động cơ dự phòng, nếu có khí mê- tan thì phải có quạt dự phòng.
- Nếu có khả năng xuất hiện khí độc, khí mê- tan , công nhân phải được trang bị đầy đủ các phương tiện dụng cụ phòng hộ theo đúng chế độ quy định và các thiết bị đo kiểm tra khác.
- Khi đang làm việc thấy xuất hiện nhiều khí độc hại hoặc hệ thống thông gió bị hỏng phải ngừng ngay công việc, mọi người phải rút ra nơi an toàn. Chỉ khi xử lý xong đảm bảo an toàn mới được tiếp tục công việc.
- Khoan đá phải tiến hành khoan ướt hoặc áp dụng các biện pháp phòng chống bụi khác.
- Hàn trong công trình ngầm phải tính toán thông gió cụ thể để đảm bảo nồng độ hơi độc dưới mức cho phép.
- Lối vào công trình ngầm phải thường xuyên dọn sạch sẽ phế liệu và vật liệu thừa cũng như các kết cấu chống đỡ, giàn giáo, thiết bị chưa dùng đến.
- Hệ thống thoát nước trong các công trình ngầm phải thường xuyên đảm bảo thoát nước tốt.
(Nguồn: Tạp chí Xây dựng, số 3/2014)