Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và cam kết đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050, việc đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ trong phát triển công trình xanh đang trở thành xu hướng tất yếu ở Việt Nam. Đây không chỉ là giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng, giảm phát thải khí nhà kính, mà còn góp phần kiến tạo môi trường sống bền vững, chất lượng hơn cho cộng đồng.
Trong những năm qua, Việt Nam đã ban hành nhiều chiến lược quan trọng như Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh, Quy hoạch điện VIII, Chiến lược phát triển vật liệu xây dựng bền vững… Trong đó, việc ứng dụng khoa học công nghệ vào phát triển công trình xanh được coi là giải pháp trọng tâm để giảm phát thải khí nhà kính trong lĩnh vực xây dựng – vốn chiếm tỷ trọng lớn trong tổng phát thải quốc gia.
Bộ Xây dựng đã khuyến khích áp dụng hệ thống tiêu chuẩn quốc tế về công trình xanh, đồng thời đẩy mạnh các chương trình dán nhãn năng lượng, chứng nhận vật liệu tiết kiệm năng lượng, và hỗ trợ tài chính cho các dự án xanh. Những bước đi này đang góp phần tạo hành lang pháp lý và môi trường đầu tư thuận lợi, khuyến khích doanh nghiệp và cộng đồng tham gia.
Theo TS. Nguyễn Hồng Hải - Viện trưởng Khoa học công nghệ xây dựng (IBST, thuộc Bộ Xây dựng), thực hiện cam kết giảm phát thải khí nhà kính, Chính phủ Việt Nam đã ban hành Nghị định số 06/2022/NĐ-CP ngày 7/1/2022 quy định về giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ô-zôn, trong đó xác định trách nhiệm kiểm kê và giảm phát thải cho nhiều ngành, trong đó có ngành Xây dựng. Ngày 13/8/2024, Thủ tướng ban hành Quyết định số 13/2024/QĐ-TTg công bố danh mục lĩnh vực và cơ sở phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính (có hiệu lực từ 1/10/2024).
“Tiếp tục hoàn thiện các chính sách liên quan, ngày 9/6/2025, Chính phủ ban hành Nghị định số 119/2025/NĐ-CP (có hiệu lực từ 1/8/2025) đã sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 06/2022 nhằm tăng cường quy định về kiểm kê, thẩm định và thúc đẩy phát triển thị trường carbon trong nước. Bên cạnh đó, Bộ Xây dựng đã ban hành Quyết định số 385/QĐ-BXD ngày 12/5/2022, phê duyệt "Kế hoạch hành động của ngành Xây dựng ứng phó với biến đổi khí hậu giai đoạn 2022-2030, tầm nhìn đến năm 2050", đóng góp vào mục tiêu chung của Việt Nam thực hiện cam kết tại Hội nghị COP26” - Viện trưởng Nguyễn Hồng Hải nhấn mạnh.
Trung tâm Nghiên cứu, đào tạo ứng dụng và chuyển giao công nghệ xây dựng xanh tại Việt Nam
Theo TS. Nguyễn Hồng Hải, hàng năm Bộ Xây dựng tổ chức Tuần lễ Công trình xanh nhằm triển khai và khuyến khích các tổ chức, đơn vị phát triển công trình xanh, giảm phát thải CO2. Năm 2024, Bộ Xây dựng phối hợp với UBND Thành phố Hà Nội tổ chức rất nhiều các hoạt động, trong đó các hội thảo chia sẻ và giới thiệu những cơ chế chính sách, các giải pháp và ứng dụng khoa học công nghệ trong việc giảm phát thải khí nhà kính là hoạt động chính của Tuần lễ Công trình xanh. Dự kiến, Tuần lễ Công trình xanh cũng sẽ được Bộ Xây dựng tổ chức vào tháng 10/2025 tới đây.
Đánh giá việc giảm phát thải trong công trình xây dựng là lựa chọn chiến lược và giải pháp phù hợp với Việt Nam, ông Trần Phương - Trung tâm kết cấu thép và xây dựng (IBST) cho biết, hiện nay tại Việt Nam, để quản lý hiệu quả hoạt động giảm phát thải trong công trình xây dựng, cơ quan quản lý nhà nước cần thực hiện các nghiên cứu, đánh giá, xác định tiềm năng giảm phát thải khí nhà kính và xác định các giải pháp, kế hoạch thực hiện khả thi nhằm đặt mức giảm phát thải theo chỉ đạo của Chính phủ.
Theo ông Trần Phương, nội dung kế hoạch giảm phát thải khí nhà kính trong công trình xây dựng bao gồm: xác định mục tiêu giảm khí nhà kính theo kịch bản chung của Việt Nam (NDC) theo các trường hợp có hỗ trợ và chỉ sử dụng nguồn lực trong nước; phân loại nhóm công trình, nhóm đối tượng với mục tiêu và giải pháp cụ thế (đặc biệt là nhà chung cư, nhà ở xã hội, văn phòng tiêu thụ nhiều năng lượng); đề xuất, xây dựng công cụ báo cáo, theo dõi thực hiện làm cơ sở cập nhật lộ trình theo kịch bản chung của Việt Nam; đề xuất chính sách về công trình xanh với mục tiêu bao nhiều % công trình xây mới, công trình cải tạo, dạng công trình cần đạt; đề xuất các, tiêu chuẩn, quy chuẩn rà soát, cập nhật bổ sung, phục vụ việc thực hiện kế hoạch.
Bên cạnh đó, cần tích cực tổ chức tuyên truyền, giới thiệu, tập huấn các chính sách, giải pháp kỹ thuật cho địa phương, doanh nghiệp, người dân để việc thực hiện kế hoạch giảm khí nhà kính được đồng thuận và có tính khả thi.
Về mặt công nghệ, theo ý kiến nhiều chuyên gia, trong đó có nhóm chuyên gia đến từ Công ty SGS Việt Nam thì việc minh bạch trong đánh giá, kiểm toán và tuân thủ tiêu chuẩn là yếu tố then chốt để tạo niềm tin cho nhà đầu tư và nâng cao giá trị dự án. Đại diện các doanh nghiệp kiểm toán và quản lý vận hành nhấn mạnh cần có quy trình kiểm toán thực địa, báo cáo minh bạch và hệ thống chứng nhận chuẩn mực để đảm bảo các công trình đáp ứng tiêu chí xanh, đồng thời giúp chủ đầu tư tiếp cận các nguồn tài chính xanh và ưu đãi.
Kinh nghiệm quốc tế cũng chỉ ra rằng phát triển công trình xanh cần được hoạch định toàn diện ngay từ khâu lập dự án: lựa chọn vị trí, thiết kế kiến trúc, kết cấu, lựa chọn vật liệu, giải pháp kỹ thuật, quản lý thi công và vận hành. Sự phối hợp chặt chẽ giữa chủ đầu tư, nhà thiết kế, nhà thầu, nhà quản lý vận hành và người sử dụng là nhân tố quyết định để tối ưu hoá hiệu quả năng lượng và giảm phát thải trong thực tế.
Để hiện thực hóa các giải pháp nêu trên, cần có chính sách đồng bộ và cơ chế hỗ trợ: hoàn thiện tiêu chuẩn, quy chuẩn liên quan đến công trình xanh và kiểm kê phát thải; cơ chế khuyến khích tài chính, thuế, tín dụng cho dự án xanh; hỗ trợ kỹ thuật, tập huấn nâng cao năng lực cho cơ quan quản lý và doanh nghiệp; thúc đẩy hợp tác công - tư và huy động vốn từ các quỹ khí hậu, đối tác quốc tế. Việc gắn kết các công cụ kỹ thuật với khung pháp lý mới sẽ giúp quá trình chuyển đổi từ chính sách sang hành động thực tiễn nhanh, hiệu quả hơn.