Tọa đàm “Ngập úng đô thị: Hiện trạng, nguyên nhân và giải pháp”

Ngày 29/10/2025, tại Hà Nội, Cục Kết cấu hạ tầng xây dựng (Bộ Xây dựng) phối hợp với Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng Chính phủ tổ chức Tọa đàm “Ngập úng đô thị: Hiện trạng, nguyên nhân và giải pháp”, với sự tham dự của đông đảo đại diện cơ quan quản lý, chuyên gia, nhà khoa học.

Phát biểu khai mạc Tọa đàm, Cục trưởng Cục Kết cấu hạ tầng xây dựng Tạ Quang Vinh cho biết, thời gian qua, những tác động của biến đổi khí hậu và thời tiết cực đoan đã khiến tình trạng ngập úng, ngập lụt tại Hà Nội, các tỉnh phía Bắc và một số đô thị miền Trung trở nên phức tạp, ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống người dân và hoạt động kinh tế xã hội.

Theo Cục trưởng Tạ Quang Vinh, các nguyên nhân dẫn tới tình trạng ngập úng xuất phát từ cả yếu tố khách quan lẫn chủ quan. Về khách quan, tác động của biến đổi khí hậu khiến thời tiết trở nên cực đoan, mưa lớn cường độ cao tập trung trong thời gian ngắn, nhiều trận mưa vượt xa tiêu chuẩn thiết kế của hệ thống thoát nước đô thị. Các đợt bão, áp thấp nhiệt đới dồn dập, kết hợp triều cường và nước sông dâng cao gây quá tải cho hạ tầng tiêu thoát.

Cục trưởng Tạ Quang Vinh phát biểu tại Tọa đàm

Về chủ quan, tốc độ đô thị hóa nhanh trong khi hạ tầng kỹ thuật, đặc biệt là hệ thống thoát nước, chưa theo kịp. Tính đến tháng 6/2025, cả nước có 83 nhà máy xử lý nước thải đô thị đang vận hành tại hơn 50 đô thị, với tổng công suất thiết kế 2,064 triệu m³/ngày đêm, song công suất vận hành thực tế chỉ đạt khoảng 1,1 triệu m³/ngày đêm, và tỷ lệ hộ đấu nối vào hệ thống thoát nước tập trung còn thấp.

Bên cạnh đó, công tác quy hoạch và đầu tư theo quy hoạch được duyệt còn hạn chế; hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu về thoát nước chưa đầy đủ; giá dịch vụ thoát nước chưa thống nhất; nhu cầu đầu tư phát triển hệ thống thu gom, xử lý nước thải ngày càng lớn, trong khi nguồn lực còn hạn chế.

“Tình trạng ngập úng ở đô thị xuất hiện thường xuyên, không chỉ ảnh hưởng tới giao thông, sinh hoạt và sản xuất của người dân mà còn gây thiệt hại kinh tế lớn, ảnh hưởng đến hình ảnh, chất lượng sống và khả năng phát triển bền vững của các đô thị. Điều này đặt ra yêu cầu cấp bách về các giải pháp tổng thể, đồng bộ và lâu dài” - Cục trưởng Tạ Quang Vinh nhấn mạnh.

Ông Trần Quốc Khánh - Ủy viên Thường trực Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng phát biểu tại Tọa đàm

Phát biểu tại Tọa đàm, ông Trần Quốc Khánh - Ủy viên Thường trực Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng, nguyên Thứ trưởng Bộ Công Thương nêu lên thực trạng hiện nay ngập úng đô thị là vấn đề nóng, chưa bao giờ nguội, vì tần suất xuất hiện ngập úng đang ngày càng tăng lên, chỉ cần mưa vừa đã ngập. Điều đó cho thấy phương pháp thiết kế thoát nước đô thị lâu nay đã không còn phù hợp với thực tế biến đổi khí hậu và tốc độ phát triển đô thị hiện nay.

Nhấn mạnh tầm quan trọng của công tác quy hoạch đối với thoát nước, ông Nguyễn Hồng Tiến - nguyên Cục trưởng Cục Hạ tầng kỹ thuật (nay là Cục Kết cấu hạ tầng xây dựng) Bộ Xây dựng đề xuất cơ quan nhà nước cần chú trọng hơn nữa công tác dự báo thiên tai, bão, lũ; xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu về thoát nước, rà soát lại các tiêu chuẩn, quy chuẩn liên quan đến các cơ sở dữ liệu, dự báo về mưa, lũ; xem xét lại tính pháp lý của việc thực hiện các quy hoạch liên quan đến thoát nước. Trong khi đó, ông Nguyễn Ngọc Điệp - Chủ tịch Hội Cấp thoát nước Việt Nam nhấn mạnh về sự cần thiết sớm hoàn thiện, ban hành Luật Cấp, thoát nước, trong đó quy định cơ chế huy động nguồn lực cho lĩnh vực cấp, thoát nước.

Chuyên gia trao đổi, đóng góp ý kiến tại Tọa đàm

Tham dự hội thảo, đại diện Công ty TNHH MTV Thoát nước Hải Phòng cho biết, do địa hình thấp và được bao quanh bởi nhiều sông lớn, Thành phố Hải Phòng thường xuyên chịu ảnh hưởng của triều cường và mưa lớn. Hệ thống thoát nước của thành phố được hình thành qua nhiều giai đoạn, thiếu đồng bộ, nhiều khu vực ngập khi mưa trên 50mm/h. Dù đã đầu tư nhiều dự án lớn, các công trình mới chỉ đáp ứng khoảng 40% diện tích đô thị cũ.

Trước thực tế đó, Công ty TNHH MTV Thoát nước Hải Phòng đang phát triển Trung tâm điều hành thoát nước thông minh, ứng dụng GIS, IoT để giám sát mưa, triều, vận hành trạm bơm, đồng thời triển khai các giải pháp đô thị xanh như hồ sinh thái, vật liệu thấm nước, tăng cây xanh, hướng tới mô hình bền vững.

Tại Tọa đàm, các chuyên gia, đại biểu tích cực trao đổi, thảo luận, đưa ra nhiều kiến nghị quan trọng nhằm từng bước khắc phục tình trạng ngập úng tại các đô thị như hiện nay. Trong đó, cần thiết nghiên cứu phát triển mô hình “thành phố bọt biển” (sponge city), ứng dụng vật liệu thấm nước, hồ ngầm và bãi trữ nước tạm thời để giảm tải áp lực cho hệ thống cống ngầm; tăng cường đầu tư và hoàn thiện đồng bộ hệ thống thoát nước, bổ sung nguồn vốn từ ngân sách Trung ương và địa phương và huy động nguồn lực xã hội hóa thông qua các hình thức đối tác công - tư (PPP). Đồng thời chú trọng đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số và hệ thống thông minh trong quản lý hạ tầng, coi đây là bước đi quan trọng để chuyển từ phản ứng bị động sang chủ động ứng phó, giảm thiểu thiệt hại khi xảy ra mưa lớn.

Quang cảnh Tọa đàm

Các chuyên gia và nhà quản lý đều thống nhất rằng, giải pháp giảm ngập úng đô thị phải có sự phối kết hợp của nhiều bộ, ngành, đặc biệt là giữa Bộ Xây dựng và Bộ Nông nghiệp và Môi trường, các địa phương; đồng thời kết hợp đồng bộ: đầu tư hạ tầng đồng bộ, nâng cấp hệ thống thoát nước, xây dựng hồ điều hòa, phát triển công trình xanh, tăng cường cây xanh, ứng dụng công nghệ thông minh và IoT trong giám sát mưa, nước và vận hành trạm bơm. Đồng thời, cần hoàn thiện cơ chế phối hợp liên ngành, tách riêng nước mưa, nước thải, thúc đẩy kinh tế tuần hoàn, đảm bảo tính bền vững và thích ứng biến đổi khí hậu.

Phát biểu kết luận, Cục trưởng Tạ Quang Vinh nhấn mạnh Tọa đàm “Ngập úng đô thị: Hiện trạng, nguyên nhân và giải pháp” không chỉ là diễn đàn trao đổi chuyên môn mà còn là hoạt động cụ thể thực hiện nhiệm vụ chính trị của ngành Xây dựng, vì một môi trường đô thị an toàn và bền vững; đồng thời khẳng định những thông tin và kinh nghiệm chia sẻ tại Tọa đàm là cơ sở quan trọng để Bộ Xây dựng và Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng Chính phủ nghiên cứu, đề xuất chính sách, cơ chế quản lý hiệu quả công tác thoát nước, xử lý nước thải, bảo đảm an toàn hạ tầng, ứng phó biến đổi khí hậu và nâng cao chất lượng sống đô thị.