Sau đây là các câu hỏi và trả lời của Các khách mời tham gia buổi tọa đàm trực tuyến trên VnExpress.net chiều 6/10 :
- Xin cho biết với tình hình kinh tế Việt Nam như hiện nay, việc áp dụng thuế thu nhập chuyển nhượng bất động sản sẽ tác động như thế nào đến tâm lý chung của các nhà đầu tư? Việc áp dụng thuế vào thời điểm này có hợp lý hay không ? (Thiep Le, Hà Nội)
- Nguyễn Huy Trường, Trưởng ban Thuế thu nhập cá nhân, Tổng cục Thuế: Về nguyên lý, đã là hoạt động sản xuất kinh doanh, thì người tham gia phải có trách nhiệm nộp thuế cho Nhà nước. Trước đây, kinh doanh bất động sản đã phải nộp thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp. Kể từ ngày 1/1/2009, khi thuế thu nhập ra đời thì việc kinh doanh bất động sản chuyển từ nộp thuế chuyển quyền sử dụng đất sang thuế thu nhập cá nhân. Chính sách thuế của ta là một thể thống nhất, khép kín, áp dụng cho mọi đối tượng nên không thể nói là ảnh hưởng đến tâm lý chung của các nhà đầu tư.
- Ông Nguyễn Mạnh Hà, Cục trưởng Cục Quản lý nhà và Thị trường Bất động sản, Bộ Xây dựng: Tôi thì cho rằng cái tác động lớn nhất đến thị trường vẫn là quan hệ cung cầu. Trước anh cũng phải nộp thuế, giờ cũng phải nộp thuế, nhà nước không bao giờ thu 100% thu nhập. Vẫn còn thu nhập thì vẫn còn kinh doanh.
- Ông Phạm Thanh Hưng, Tổng giám đốc Công ty Thẩm định giá Thế kỷ (CEN Group): Đây là điểm tương đối mới về thu nhập trong bất động sản. Trên thực tế thống kê tại các sàn, giao dịch cá nhân chiếm đa số. Vì vậy, từ khi có thông tư mới này, họ chững lại, nghe ngóng để xem Nhà nước có biện pháp gì hay không, nhất là nửa cuối tháng 9. Chúng tôi cũng muốn nói thêm rằng, thị trường tăng hay xuống phục thuộc vào nhà đầu tư, chứ không phải người có nhu cầu ở thực sự. Nhà đầu tư quyết định mua rất nhanh, thậm chí vài phút vì họ am hiểu nhiều… Đó mới là những nhân tố có tác động thực sự nhất đến thị trường.
- Là một người rất quan tâm đến thị trường bất động sản trong những tháng vừa qua, tôi nhận thấy rằng thị trường BDS đang trên đà tăng ảo, ảnh hưởng lớn đến những người có nhu cầu về nhà ở. Vậy khi áp dụng thuế chuyển nhượng bất động sản, Nhà nước đã tính đến chuyện bỏ sót nhà đầu cơ và đánh thuế đối với người có nhu cầu thực? Điều này có thể làm thị trường đóng băng do cả nhà đầu cơ và người có nhu cầu đều e ngại giá bất động sản sau thuế. (Trần Việt Hưng, TP HCM)
- Ông Nguyễn Huy Trường: Như tôi đã trình bày ban nãy, chính sách thuế đối với chuyển nhượng bất động sản không phải bây giờ mới có. Các tổ chức kinh doanh bất động sản từ trước đến nay đã phải nộp thuế và họ đang chấp hành bình thường. Như anh Hà cũng đã nói, thuế suất đối với chuyển nhượng nhà đất theo hình thức thu nhập cá nhân cũng đã được điều chỉnh thấp hơn trước.
Nếu nói thị trường bị ảnh hưởng là không khách quan, bởi từ trước đã có, mà nay mức động viên lại thấp hơn Mục tiêu của chính sách thuế là để đảm bảo môi trường kinh doanh bất động sản nói chung được lành mạnh và những người đầu tư phải chịu thuế.
- Từ trước tới nay tại nhiều diễn đàn, Bộ xây dựng thường phản đối việc ký Hợp Đồng Góp Vốn nếu như nhà chưa xây dựng xong móng theo quy định tại Luật Kinh doanh bất động sản. Nay Bộ Tài Chính yêu cầu phải đóng thuế cho thu nhập phát sinh từ loại hợp đồng này vì cho rằng đây là thu nhập hợp pháp. Vậy phải chăng đã công nhận đây là một giao dịch hợp pháp, khác quan điểm thường thấy từ Bộ Xây Dựng? Đề nghị Bộ Xây Dựng cho ý kiến về tính pháp lý của Hợp Đồng này. (Trần Cảnh, Hà Nội).
- Ông Nguyễn Mạnh Hà: Có thu nhập là phải có nộp thuế. Tôi cũng đồng tình với anh Trường. Khi một hợp đồng hợp pháp có phát sinh thu nhập, người có thu nhập phải nộp thuế. Tuy nhiên về câu chữ mà nói, một số thuật ngữ có thế chưa chính xác, hợp đồng hứa mua hứa bán khi chưa có móng vẫn được coi là có giá trị. Tôi cho rằng Bộ Tài chính, Bộ Xây dựng phải phối hợp đề xác định hợp đồng loại nào thì có giá trị.
- Ông Nguyễn Huy Trường: Bộ Tài chính đang trình Chính phủ theo hướng xử lý thế nào đó cho bớt động viên với người đang ở để hợp thức hóa. Với trường hợp chuyển nhượng viết tay với mua nhà và góp vốn, nhưng do ở dạng viết tay nên không thể thu thuế. Việc thu thuế là phải trên cơ sở chủ dự án chấp nhận giao dịch đó. Để nộp thuế, người giao dịch nộp hồ sơ cho cơ quan địa chính thẩm định, cơ quan này là đầu mối duy nhất nhận hồ sơ, họ chuyển hồ sơ cho cơ quan thuế để cơ quan thuế tính thuế và ra thông báo thuế. Cơ quan thuế sẽ chuyển lại cho cơ quan địa chính và gửi cho người nộp thuế để làm thủ tục nộp thuế tại kho bạc. Sau khi có chứng từ nộp thuế, cơ quan địa chính sẽ làm thủ tục cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà theo quy định. Bạn là người được mua nhà để ở thì không phải nộp thuế và chỉ phải nộp khi bán nhà đất. Bạn mua để ở thì chỉ phải nộp duy nhất lệ phí trước bạ, là 5% trên giá trị nhà. Nguyên tắc là tự khai và phải có căn cứ để xác định giá vốn, nhưng trong trường hợp này không xác định được giá vốn, nên áp dụng 2% trên giá chuyển nhượng. Tôi cho rằng, khi mua bán nhà đất cần ghi giá mua bán với giá đúng giao dịch thực tế để có thể tính chính xác mức thuế cần nộp.
- Ngày 05/10/2009 gia đình tôi bán căn hộ chung cư tái định cư diện tích 116m2 với giá là 510 triệu đồng. Chúng tôi có hợp đồng mua bán nhà của công ty ký ngày 29/12/2006 với giá 467triệu- vậy đây có phải là giá gốc không và chúng tôi phải đóng thuế Thu nhập cá nhân cho việc chuyển nhượng này là bao nhiêu? (Hà Nguyễn, Hà Nội)
- Ông Nguyễn Huy Trường: Theo quy định của thuế thu nhập cá nhân, thuế suất là 25% trên thu nhập từ chuyển nhượng bất động sản, được tính bằng giá chuyển nhượng trừ đi giá vốn và các chi phí đầu tư và cải tạo nhà. Trong quy định các mua bán phải có hóa đơn chứng từ. Trường hợp không xác định được giá vốn... thì áp dụng thu 2% tên giá chuyển nhượng. Tôi biết là nhiều người dân muốn biết nên nộp thuế theo hình thức nào. Theo Luật thuế thu nhập cá nhân thì nguyên tắc là thu 25% trên thu nhập, và chỉ không xác định được thì mới tính 2% trên tổng giá trị và cách tính này đôi lúc hơi tù mù. Người bán nhà sẽ tự kê khai giá trị và việc nộp thuế theo 2 cách này có thể là khá tế nhị. Người nộp thuế sẽ tự tính theo cách nào thuận lợi hơn để lựa chọn.
- Ông Nguyễn Mạnh Hà: Tôi thì tôi thấy đối với những giao dịch sau khi luật có hiệu lực thì không có vấn đề gì, nhưng nếu với các giao dịch có từ trước. VD nếu tôi mua một miếng đất cách đây 5 năm, vì lý do nào đó tôi giờ mới đi làm sổ đỏ. Thì nếu giờ anh xác định giá đầu vào cách đây 5 năm, nếu anh lấy 25% là vô lý. Theo tôi, những giao dịch đã hình thành trước khi luật có hiệu lực mà giờ chưa hoàn thành, thì cần áp dụng thuế 2% như trước.
- Ông Phạm Thanh Hưng: Để xác định thời điểm đánh thuế, cần xác định thời điểm giao dịch. Chúng ta cũng phải nhân nhượng một số trường hợp. Có thể hiểu là hoàn thành giao dịch là hoàn thành việc ký hợp đồng, thanh toán xong, hoàn tất những nghĩa vụ tài chính, phần còn lại chỉ là giấy tờ, thủ tục. Còn trong trường hợp không có giấy tờ gì cả , không có bằng chứng thì rất khó xác định thời điểm.
- Thưa ông, tôi là người dân Hà Nội mới mua đất ở quận Hà Đông để ở vào tháng 3 năm 2009 - là thời điểm chưa áp dụng khi chuyển nhượng đất phải nộp thuế thu nhập cá nhân. Vào thời điểm đó, khu đất tôi mua đang chờ Quận cấp sổ đỏ nên tôi đã làm Hợp đồng công chứng ủy quyền để mua lô đất đó và sau đó tôi cũng chưa sang tên sổ đỏ mảnh đất tên tôi. Hiện nay tôi muốn sang tên sổ đỏ từ chủ cũ thì có phải đóng thuế thu nhập cá nhân hay không, nếu có thì hình thức như thế nào. Tôi xin cảm ơn (Nguyen Tuan, Ha Dong, Ha Noi)
- Ông Nguyễn Huy Trường: Bạn là người được mua nhà để ở thì không phải nộp thuế và chỉ phải nộp khi bán nhà đất. Bạn mua để ở thì chỉ phải nộp duy nhất lệ phí trước bạ, là 5% trên giá trị nhà.
- Tôi có căn nhà duy nhất bán, biết là thuộc đối tượng được miễn thuế nhưng do công ty mua có nhu cầu gấp nên tôi đã nộp thuế Thu nhập cá nhân trước để làm thủ tục chuyển đổi. Nay tôi muốn xin thoái trả số tiền thuế trên. Nhưng chi cục thuế Ba Đình yêu cầu phải làm những giấy tờ có xác nhận của phường, Công an. Nhưng theo quy định tôi chỉ cần tôi tự khai và tự chịu trách nhiệm trước pháp luật. Như vậy trường hợp của tôi theo quy định phải làm những gì để xin hoàn được số thuế đã nộp trên? (Trần Thị Huệ, Hà Nội)
- Ông Nguyễn Huy Trường: Việc các cá nhân thuộc miễn thuế nhưng do chưa nắm được pháp luật, đa khai và nộp thuế, nay có nguyện vọng được hoàn lại thuế, đã được Bộ Tài chính ban hành công văn hướng dẫn thủ tục chi tiết. Theo công văn này, cá nhân chỉ cần làm đơn trình bày lý do xin hoàn thuế, thuộc đối tượng miễn trừ nào, kèm theo chứng từ nộp thuế. Cơ quan thuế sẽ xem xét hoàn trả, không cần bất cứ một giấy tờ chứng nhận nào.
- Làm sao để biết được giá giao dịch giữa các cá nhân với nhau là giá thực? Trường hợp họ chuyển nhượng với giá 150triệu nhưng khai báo để đóng thuế họ chỉ khai 80 triệu? Việc đánh thuế thu nhập từ chuyển quyền bất động sản có hạn chế được tình trạng đầu cơ tràn lan hay không? (Ngo Thach Thao Ly, P6- TP.Cao Lanh)
- Ông Nguyễn Huy Trường: Phải nói rằng nguyên lý đánh thuế đối với chuyển nhượng bất động sản là căn cứ vào hợp đồng chuyển nhượng. Tuy nhiên theo Luật Quản lý Thuế thì cơ quan thuế được quyền ấn định nếu giá giao dịch không phù hợp với thị trường. Đối với chuyển nhượng quyền sử dụng đất, trong trường hợp giao dịch giá đất ghi trên hợp đồng thấp hơn mức giá đất do UBND tỉnh thì cơ quan thuế sẽ căn cứ vào mức giá Ủy ban để ấn định. Đối với nhà cũng vậy, hiện nay mức giá tính lệ phí trước bạ cũng do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quy định, đây cũng là căn cứ để cơ quan thuế ấn định giá chuyển nhượng nhà để tính thuế. Ngoài ra có thể căn cứ vào quy định của Bộ Xây dựng về suất đầu tư đối với nhà để xác định giá nhà tại thời điểm chuyển nhượng.
- Ông Nguyễn Mạnh Hà: Căn cứ vào suất đầu tư, Bộ Xây dựng công bố hàng năm suất đầu tư. Các địa phương cũng công bố suất đầu tư hàng năm như xây một mét vuông hết bao nhiêu. Có những cái suất đầu tư của giá thành xây dựng của các loại công trình, nhằm các địa phương tham khảo và thực hiện.
- Cách đây 2 tháng, tôi mua căn hộ chung cư trả góp theo tiến độ xây dựng (giá trong hợp đồng khoảng 750 triệu), và đã đóng được 70% giá trị hợp đồng. Vậy khi thanh toán 30% giá còn lại thì việc đánh thuế bất động sản có ảnh hưởng đến chúng tôi hay không, và nếu có thì cụ thể như thế nào? Xin cảm ơn! (An Khanh, Thanh Xuân - Hà Nội)
- Ông Nguyễn Huy Trường: Việc bạn nộp nốt tiền giao dịch cho chủ đầu tư không liên quan đến thuế thu nhập cá nhân. Vì thuế áp dụng với thu nhập từ chuyển nhượng nhà đất.
- Những chứng từ mua bán gì giữa Bên bán và Bên mua đất nền (chưa có sổ đỏ) làm cơ sở để tính thuế thu nhập ? Nếu sau này bên mua muốn bán lại sẽ đóng thuế mức nào giữa 2% và 25% ? (Nguyen Viet Thang, Cantho)
- Ông Phạm Thanh Hưng: Việc nộp thuế với tỷ lệ 2 hay 25% thì rất đơn giản, hoàn toàn có thể tính được. Giả sử khách hàng khai đúng và đủ, mức nào nhỏ hơn thì họ sẽ chọn theo đó để nộp. Nhưng trên thực tế, sẽ có nhiều người không khai đúng giá trị thực của giao dịch và vì vậy người mua sẽ gặp rủi ro trong quá trình giao dịch sau này. Giả sử người A và B bán nhà cho nhau với giá 1,5 tỷ, nhưng lại khai giá xuống 1 tỷ để nộp thuê. Sau này, người B lại bán tiếp lần nữa với giá 2 tỷ thì họ có nguy cơ phải chịu cả hai lần thuế.
- Ông Nguyễn Huy Trường: Tôi cho rằng, khi mua bán nhà đất cần ghi giá mua bán với giá đúng giao dịch thực tế để có thể tính chính xác mức thuế cần nộp. Nguyên tắc là tự khai và phải có căn cứ để xác định giá vốn, nhưng trong trường hợp này không xác định được giá vốn, nên áp dụng 2% trên giá chuyển nhượng.
- Vợ chồng tôi có một căn hộ cho người nước ngoài thuê với giá 930usd/01 tháng.Vậy cho tôi hỏi chúng tôi sẽ phải nộp bao nhiêu tiền thuế cho khoản thu nhập này. Xin trân trọng cảm ơn. (Hoang Thi Tuyet, 28 tuổi, Nguyen Ngoc Nai - HN)
- Ông Nguyễn Huy Trường: Lĩnh vực mà bạn hoi lại thuộc đối tượng thuế áp dụng cho kinh doanh cho thuê nhà đất. Đây là đối tượng chịu thuế thu nhập cá nhân và thuế giá trị gia tăng. Mức thuế cụ thể, bạn nên hỏi cơ quan quản lý thuế gần nhất, trực tiếp quản lý. Tuy nhiên, theo thống kê, tổng 2 mức thuế nêu trên áp dụng trên địa bàn Hà Nội dao động trong khoảng 15-16%.
- Trường hợp tôi có một miếng đất (có sổ đỏ) nếu tôi bán lại cho người mua (không qua sàn giao dịch) thì tính thuế phải nộp như thế nào? Cảm ơn (Nguyen Linh, 52 Quoc Tu Giam)
- Ông Nguyễn Huy Trường: Để nộp thuế, người giao dịch nộp hồ sơ cho cơ quan địa chính thẩm định, cơ quan này là đầu mối duy nhất nhận hồ sơ, họ chuyển hồ sơ cho cơ quan thuế để cơ quan thuế tính thuế và ra thông báo thuế. Cơ quan thuế sẽ chuyển lại cho cơ quan địa chính và gửi cho người nộp thuế để làm thủ tục nộp thuế tại kho bạc. Sau khi có chứng từ nộp thuế, cơ quan địa chính sẽ làm thủ tục cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà theo quy định.
- Vợ chồng tôi có sở hữu duy nhất một mảnh đất 180m2. Bây giờ chúng tôi muốn bán một nửa mảnh đất này để xây nhà. Xin hỏi như vậy chúng tôi có phải đóng thuế Thu nhập cá nhân cho mục đích chuyển nhượng bất động sản không?. Xin chân thành cảm ơn (Trang Vu Thi Thuy, TP HCM)
- Ông Nguyễn Huy Trường: Theo Luật Thuế thu nhập cá nhân, nếu bạn chuyển toàn bộ mảnh đất nêu trên thì thuộc đối tượng chuyển nhượng bất động sản duy nhất và được miễn trừ. Tuy nhiên, do chỉ bán một nửa mảnh đất nên bạn không thuộc đối tượng này mà không được miễn trừ.
- Theo tôi biết thì chủ sở hữu của căn hộ khoảng 71m2 trong một dự án chung cư của Phú Mỹ Hưng phải đóng khoảng 300 đến 380 triệu để có thể làm sổ đỏ hoặc lên đến cả tỷ đồng cho một dự án biệt thự. Mức đóng này quá cao so với những dự án khác và tôi đã được giải thích là chủ sở hữu căn hộ Phú Mỹ Hưng (cũng như các dự án khác của Phú Mỹ Hưng) ngoài khoản tiền thuế sử dụng đất thì còn phải đóng tiền thuê đất? Xin hỏi cục thuế TP HCM áp dụng các khoản thuế nào cho các dự án của Phú Mỹ Hưng? Xin cám ơn (Diệu Ngọc, Q7-TP HCM)
- Ông Phạm Thanh Hưng: Tôi biết trường hợp này. Thực chất là do trước đây, tại Phú Mỹ Hưng, chủ đầu tư nước ngoài mới được Nhà nước giao đất để thực hiện dự án chứ chưa thu tiền sử dụng đất. Nay người Việt Nam khi mua thì phải thực hiện trách nhiệm nộp tiền sử dụng đất. Điều này đã được chủ đầu tư ghi rõ trong hợp đồng. Tuy nhiên nhiều người mua không để ý đến điều này nên khá bất ngờ. Việc này không liên quan tới thuế chuyển nhượng.
- Tôi có mua một mảnh đất thổ cư nhưng chưa có sổ đỏ tại Phường Định Công, Quận Hoàng Mai, Hà Nội từ tháng 5. Tôi chưa kịp làm thủ tục chuyển nhượng sang tên sổ đỏ thì đúng dịp dừng cấp sổ đỏ. Đến nay tôi được biết theo chủ trương chung là tiếp tục cấp trở lại, tôi có đến Phường đề nghị thì được biết Phường Định Công chưa được triển khai việc cấp sổ đỏ trở lại. Vậy đến bao giờ thì ở đây mới thực hiện chủ trương chung của trên? (Nguyen Trung- Hoàng Mai)
- Ông Nguyễn Mạnh Hà: Ngày 09/9/2009 Thủ tướng Chính phủ đã có văn bản số 1602/TTg-KTN cho phép tiếp tục cấp giấy chứng chứng nhận: quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở, quyền sở hữu công trình xây dựng theo quy định tại các Nghị định của Chính phủ: số 181/2004/NĐ-CP ngày 29/10/2004, số 95/2005/NĐ-CP ngày 15/7/2005 và số 90/2006/NĐ-CP ngày 06/9/2006 cho đến khi ban hành văn bản quy phạm pháp luật mới. Nếu UBND phường chưa giải quyết bạn có thể liên hệ với UBND cấp quận để được giải quyết.
- Ba mẹ em có nhà đang làm sổ hồng, nhưng vì tiền thuế nhiều quá không đóng được nên chưa xong. Hiện ba mẹ em đi định cư nước ngoài. Em không biết người xuất cảnh rồi vẫn còn quyền sở hữu nhà không ? Vì chưa đóng thuế và chưa có sổ hồng nên chưa sang tên được cho 1 người con. Vậy ba mẹ phải làm gì để khi về làm giấy tờ không bị trục trặc. (Vân Hoàng, TP HCM).
- Ông Nguyễn Mạnh Hà: Về vấn đề này, đề nghị bạn đối chiếu với quy định tại Điều 1 của Luật số 34/2009/QH12 sửa đổi, bổ sung Điều 126 của Luật Nhà ở và Điều 121 của Luật đất đai về quyền sở hữu nhà ở của người Việt Nam định cư ở nước ngoài tại Việt Nam. Trong trường hợp ba mẹ bạn thuộc một trong các đối tượng và có đủ điều kiện quy định tại Điều 1 của Luật này thì có quyền sở hữu nhà ở tại Việt Nam và sẽ được UBND cấp quận nơi có nhà ở cấp sổ hồng cho ba mẹ bạn. Trong trường hợp ba mẹ bạn không thuộc diện được sở hữu nhà ở tại Việt Nam theo quy định tại Điều 1 của Luật này (không được cấp sổ hồng) thì có quyền lập hợp đồng tặng cho các người con ở trong nước. Thủ tục tặng cho nhà ở được thực hiện theo quy định của pháp luật về dân sự. Bạn có thể liên hệ trực tiếp với Sở Xây dựng TP HCM để được trả lời cụ thể.
Thị trường bất động sản còn nhiều tiềm năng
- Thưa Cục trưởng, ông đánh giá thế nào về thị trường bất động sản trong thời gian qua? (Hoài Nam, Hà Nội)
- Ông Nguyễn Mạnh Hà: Tại thời điểm cuối năm 2008, đầu năm 2009 nhiều chuyên gia trong lĩnh vực bất động sản đã đánh giá thị trường bất động sản Việt Nam hồi phục sớm nhất cũng vào khoảng giữa năm 2010, muộn hơn là hết năm 2010. Tuy nhiên, trên thực tế thị trường bất động sản đã hồi phục nhanh hơn dự kiến, đặc biệt là thị trường nhà ở có giá cả trung bình, nhà ở dành cho đối tượng có thu nhập thấp cầu vẫn lớn hơn cung. Riêng phân khúc thị trường văn phòng cho thuê, khách sạn có chững lại, chưa hồi phục do ảnh hưởng của khủng hoảng, đầu tư nước ngoài giảm sút. Theo đánh giá của nhiều chuyên gia thì thị trường bất động sản trong thời gian vừa qua đã dần trở về giá trị thực, tình trạng đầu cơ, nâng giá đã hạn chế nhiều, những người có nhu cầu thực sự có nhiều cơ hội để tiếp cận với bất động sản nhà ở.
- Giới kinh doanh địa ốc đánh giá chu kỳ tăng trưởng của thị trường bất động sản Việt Nam trung bình là 5 năm. Nếu tính từ năm 2008 trở đi thì trong vòng 2-3 năm nữa thị trường địa ốc sẽ lấy lại phong độ của năm 2007. Quan điểm của Cục quản lý nhà Bộ Xây dựng về vấn đề này như thế nào? (Quốc Minh, Nguyễn Đình Chiểu, quận 3, TP HCM)
- Ông Nguyễn Mạnh Hà: Thị trường có lên có xuống theo chu kỳ cũng đúng thôi. Việc phán đoán theo chu kỳ bao nhiêu năm thì rất là khó. Cuối 2008, đầu 2009, nhiều chuyên gia cho rằng thị trường bất động sản Việt Nam cũng phải cuối năm 2010 mới hồi phục. Thực tế thời gian vừa qua đã có nhiều tín hiệu ấm lên. Chỉ có khách sạn, văn phòng cho thuê ảnh hưởng mạnh hơn. Thị trường nhà ở cầu vẫn lớn hơn cung, đã có những dấu hiệu tốt. Tùy theo quan hệ cung cầu đáp ứng như thế nào, bước trồi sụt của thị trường sẽ ngắn dài khác nhau.
- Ông Phạm Thanh Hưng: Ý kiến cho rằng chu kỳ 5 năm là xuất hiện từ trong quá khứ, khi mới hình thành cái gọi là thị trường bất động sản. Vì vậy, việc xác định chính xác thời điểm nào giá lên xuống thì rất khó. Thị trường luôn có yếu tố ngẫu nhiên và chịu tác động của nhiều yếu tố của trong nền kinh tế. Ngoài ra, khi nói đến cầu, còn phải làm rõ khái niệm cầu có khả năng thanh toán, chứ không phải cầu như các mặt hàng đơn thuần khác. Cầu có khả năng thanh toán trong bất động sản có sự tác động của các yếu tố khác trong nền kinh tế như ngân hàng, chứng khoán... Chính vì vậy, sự hồi phục của bất động sản còn phục thuộc vào nhiều yếu tố khác nữa.
- Thị trường bất động sản phía Nam chỉ có giao dịch ở mảng căn hộ giá rẻ nhưng các phân khúc còn lại: đất nền và căn hộ giá 1.500 USD mỗi m2 trở lên lại chìm trong trầm lắng. Tỷ lệ tăng giá nhà đất tại thị trường TP HCM không cao, chỉ đạt 3-5% là dừng lại. Trong khi đó, thị trường địa ốc Hà Nội đã có sự tăng mạnh ở nhiều dự án dù rất ít giao dịch thành công. Tại sao lại có sự khác biệt như vậy và yếu tố nào ảnh hưởng đến điều này? (Trần Dũng, Nguyễn Văn Linh, huyện Bình Chánh, TP HCM)
- Ông Phạm Thanh Hưng: Hành vi mua bất động sản của thị trường rất khác nhau. TP HCM có tỷ lệ giao dịch của các nhà đầu tư cao hơn vì thông thường, phân khúc thị trường nào có tính thanh khoản tốt, lợi nhuận cao thì sẽ có nhiều giao dịch hơn.
- Tại các sàn địa ốc ở Sài Gòn, giá bán 12-15 triệu đồng mỗi m2 là nhà rẻ nhất hiện nay nhưng sản phẩm loại này không nhiều. Doanh nghiệp xây nhà giá rẻ ở TP HCM than vãn thủ tục hành chính nhiêu khê khiến cho giá thành căn hộ tăng lên. Xin hỏi Bộ Xây dựng đã có chính sách cụ thể nào hỗ trợ doanh nghiệp phát triển phân khúc thị trường nhà giá rẻ hay không? (Thanh Hà, 38 tuổi, Trường Chinh, quận Tân Bình, TP HCM)
- Ông Nguyễn Mạnh Hà: Trong tháng tư, 2009, Chính phủ đã ban hành nghị quyết 18 và Thủ tướng Chính phủ ban hành quyết định 67 về cơ chế chính sách cung cấp nhà ở cho đối tượng thu nhập thấp. Thông tư số 10 của Bộ Xây dựng đã hướng dẫn trình tự thủ tục để đầu tư các dự án nhà ở thu nhập, rất là thông thoáng, rõ ràng. Thông tư này đã được ban hành rồi. Nếu bạn Thanh Hà có hỏi, mời bạn tham khảo thêm thông tư số 10 của Bộ Xây dựng, ban hành ngày 15/6/2009. Để có thêm chi tiết mời bạn liên hệ Sở Xây dựng của TP HCM để biết thêm.
- Ông có cho rằng Việt Nam nên tách bạch chính sách nhà ở dành cho các đối tượng ưu đãi và chính sách về thị trường kinh doanh bất động sản riêng biệt như rất nhiều nơi trên thế giới đang thực hiện? (Liên Trương, Hà Nội)
- Ông Nguyễn Mạnh Hà: Hiện nay thì chúng ta cũng có tách bạch. Nhà thương mại thì cũng theo cơ chế thị trường. Đối với nhà ở xã hội, hoặc là nhà nước trực tiếp cho thuê, hoặc là có chính sách ưu đãi để các thành phần kinh tế cùng tham gia. Và các chính sách đó cũng tách bạch, chứ không có lẫn lộn giữa hai loại chính sách này.
- Ông Phạm Thanh Hưng: Thị trường bất động sản vẫn sơ khai, trên mọi phương diện, ví dụ chỉ số đầu người trên m2, vốn hóa, mức độ đầu tư… ở VN đều còn rất thấp, nên thị trường tiềm năng. Sự phát triển của nhà đầu tư nước ngoài thời gian qua đã thấy rõ điều này. Trong khi đó nhà đầu tư VN còn khó khăn, nhất là huy động vốn, vì nhiều quy định khắt khe, nhất là quy định vốn bao nhiêu vốn mới được đầu tư thị trường bất động sản. Họ phải huy động từ nhiều nguồn khác nhau.
- Thưa ông Nguyễn Mạnh Hà, ông từng nói cần phát triển thị trường cân đối ở mọi phân khúc, nhưng thực tế nhà dành cho người thu nhập thấp chưa được sự hỗ trợ một cách đồng bộ từ Chính phủ. Vậy ông có cho rằng cần có chính sách mạnh tay và đồng bộ hơn? Vai trò của Cục trong việc vạch định phương hướng phát triển thị trường bất động sản cân đối với mọi đối tượng là như thế nào? (Liên Trương, Hà Nội)
- Ông Nguyễn Mạnh Hà: Vốn rất quan trọng. Thị trường nhà ở chịu tác động bởi công tác quy hoạch, đất đai, tiền vốn. Hiện nay nguồn vốn dành cho thị trường bất động sản chủ yếu là từ ngân hàng. Do đó, không thể cho vay dài hạn được và lãi vay theo thương mại. Trong khi đó, nhà ở cần được vay dài hạn từ 10, 20 năm. Chúng tôi đã đề xuất Chính phủ hình thành quỹ phát triển nhà ở, quỹ tiết kiệm nhà ở, quỹ tín thác để giải quyết nguồn vốn cho nhà ở.
- Ông Phạm Thanh Hưng: Đối với doanh nghiệp, lợi nhuận là tiêu chí quan trọng nhất. Hàng hóa nào mang lại nhiều lợi thì họ sẽ lao vào đầu tư. Có nhiều trường hợp, lợi nhuận ít, nhưng an toàn, họ vẫn đầu tư. Tuy nhiên, với nhà ở xã hội hiện nay, mức lợi nhuận 10% chưa thích hợp lắm. Mỗi dự án đều mất thời gian hoàn thành trong 2 năm, với mức 10% thì nhiều người còn phải cân nhắc.
- Liệu bao giờ có chính sách nhà chung cư giá rẻ tại HN? (Nguyễn Huy Thông, 105 Nguyễn Tuân)
- Ông Nguyễn Mạnh Hà: Hiện nay đã có chính sách theo quyết định 67 của Thủ tướng. Theo tôi được biết, TP Hà Nội cũng đang triển khai dự án nhà ở xã hội và nhà ở cho người thu nhập thấp. Bạn có thể tham khảo tại Sở Xây dựng thành phố để biết thêm chi tiết.
- Hiện nay có nhiều chủ đầu tư rao bán sản phẩm là căn hộ cao cấp nhưng giá loạn cào cào. Tôi không hiểu căn cứ vào chuẩn nào để xác định vì giá có đủ loại, từ 19-20 triệu đồng đến 30-40 triệu đồng mỗi m2. Như vậy người mua nhà chúng tôi căn cứ vào yếu tố nào để phân biệt đâu là căn hộ cao cấp? Nếu chẳng may chất lượng căn hộ cao cấp có vấn đề thì cơ quan nào sẽ bảo vệ quyền lợi của người mua? Còn những chủ đầu tư tự tiện quảng bá sản phẩm là căn hộ cao cấp có phạm luật hay không? (Hải Nam, Huỳnh Tấn Phát, quận 7, TP HCM)
- Ông Nguyễn Mạnh Hà: Bộ Xây dựng đã có thông tư hướng dẫn về phân loại căn hộ cao cấp. Nếu chẳng may có tranh chấp bạn có thể kiện ra tòa. Chủ đầu tư có quyền xác định sản phẩm của mình căn cứ vào tiêu chí phân cấp của Bộ Xây dựng đã công bố. Nếu công bố sai thì đương nhiên là vi phạm pháp luật. Căn hộ cao cấp hiện chưa có thống kê rõ ràng. Bộ Xây dựng chưa có thống kê về số căn hộ cao cấp, mới chỉ thống kê số lượng nhà ở phát triển chung hàng năm. Việc lựa chọn quyết định nhà đầu tư không dễ dàng. Nhà đầu tư phải xác định phân khúc để nhà làm ra tiêu thụ hết. Trước khi đấu tư, nhà đầu tư phải cân nhắc bởi Phân khúc cao cấp thừa chúng tôi đã cảnh báo nhiều lần.
- Ông Phạm Thanh Hưng: Theo nguyên tắc trong tháp nhu cầu, càng lên cao nhu cầu càng ít đi. KHái niệm phân chia đô thị, căn hộ cao cấp còn tương đối. Các chủ đầu tư đều muốn nhận sản phẩm của mình là cao cấp, với mức từ 10 triệu trở lên đã muốn điều đó. 3.000 trở lên, 4.000 hay 1.5.000 càng cao cấp, càng ít đi. Khi thị trường đóng băng, cao cấp nhu cầu ít. Ít người có khả năng mua được bds này. Nếu căn hộ 2 tỷ trở lại thì nhiều, nhưng từ 5-7 tỷ trở lên ít, nên thanh khoản thị trường ít đi là dễ hiểu.
- Theo xếp hạng về mức độ minh bạch của thị trường bất động sản thế giới do Công ty danh tiếng trong lĩnh vực nghiên cứu phân tích bất động sản Jones Lang LaSalle công bố năm 2008 thì Việt Nam đứng thứ 77/82 quốc gia và chúng ta đã không có sự cải thiện đáng kể từ năm 2006 đến nay. Ông có cho rằng đã đến lúc Bộ Xây dựng quan tâm tới vấn đề này trong phương hướng phát triển thị trường bất động sản tại VN? (Liên Trương, Hà Nội)
- Ông Nguyễn Mạnh Hà: Thực ra xếp hạng sau khi có luật kinh doanh bất động sản quốc hội thông qua vào 2006, một trong những điều quan trọng nhất là đảm bảo cho thị trường bất động sản Việt Nam công khai và minh bạch. Tiêu chí phân hạng của nhà phân tích Jones Lang không hiểu dựa vào tiêu chí gì. Nhưng nếu chúng ta thực hiện tốt theo luật bất động sản, tôi cho rằng tính minh bạch đã rất là cao rồi.
- Ông Phạm Thanh Hưng: Nhiều tổ chức nước ngoài đánh giá tính minh bạch sẽ dựa trên những tiêu chí riêng. Chúng ta cũng chỉ nên dựa vào đó để tham khảo mà thôi.
- Thị trường nhà đất nóng lên là do cung cầu nội địa hay do tác động của nhà đầu tư ngoại? (Tang Tien Trung, Ẹd/3 QL 50 Binh Chanh)
- Ông Nguyễn Mạnh Hà: Thị trường nhà đất phụ thuộc phần lớn vào cung cầu nội địa chứ không phải do nhà đầu tư nước ngoài. Nhà đầu tư nước ngoài chiếm tỷ trọng nhỏ trong thị trường bất động sản Việt Nam. Mà chủ yếu các chủ đầu tư này chủ yếu tập trung vào phân khúc cao cấp. Do đó, tôi cho rằng không thể khẳng định thị trường nhà đất nóng lên do nhà đầu tư nước ngoài.
- Xin hỏi quý vị, sàn giao dịch BDS thì cứ mọc ra như nấm, trong khi nền Kinh tế thì đang lạm phát. Như vậy, để giảm lạm phát là giảm đầu vào (tức là người bán gặp thẳng người mua, miễn trung gian, như vậy sẽ giảm các loại phụ phí, môi giới. Như thế mới là hỗ trợ tốt cho nền kinh tế. Thông tin đăng rao mua bán trên báo cần đẩy mạnh để người mua gặp được thẳng với người bán. Có như vậy mới đúng theo tiêu chí kích thích nền kinh tế phát triển. (Đỗ Hà Khoa, Van cao, Ba Đình, Hà Nội.)
- Ông Nguyễn Mạnh Hà: Việc nhà nước có quy định hình thành sàn giao dịch bất động sản, nhằm đảm bảo tính công khai minh bạch của thị trường. Tôi cho rằng ý kiến của bạn cũng chưa rõ ràng lắm. Việc thông qua sàn để chúng ta đảm bảo cung cấp thông tin một cách chính xác cho phía người mua, và đảm bảo tính pháp lý cho sản phẩm chào bán, tránh rủi ro cho người mua.
- Ông Phạm Thanh Hưng: Trên thực tế, người mua không trả bất kỳ khoản thuế nào cả. Người bán cũng không tăng giá để đưa hàng lên sàn. Chi phí trên sàn do chủ đầu tư thanh toán. Người mua chỉ được lợi hơn chứ không mất gì cả. Họ sẽ có nhiều lựa chọn hơn, minh bạch hơn. Thay vì phải đến nhiều cơ sở mua bán, họ sẽ như đi đến một siêu thị.
- Ông Nguyễn Huy Trường: Theo tôi giao dịch bất động sản qua sàn là một việc làm văn minh, nên được khuyến khích. Giao dịch qua sàn có lợi cho cả người bán và người mua. Việc này cũng giống như mua bán thực phẩm trong siêu thị: an toàn, tiện lợi và có nơi chịu trách nhiệm về chất lượng sản phẩm.
- Xin cục trưởng cho biết quan điểm của mình khi chủ đầu tư dự án đang có kiến nghị được bán một phần sản phẩm của dự án mà ko phải qua sàn? (Hoàng Hải- Từ Liêm- HN)
- Ông Nguyễn Mạnh Hà: Quan điểm cá nhân tôi ủng hộ kiến nghị cho phép bán 1 phần sản phẩm của dự án mà không phải qua sàn. Phải nói rằng việc bán sản phẩm của dự án qua sàn giao dịch trong giai đoạn này chỉ có lợi cho doanh nghiệp. Tuy vậy trong tình hình cung nhỏ hơn cầu, trong khi doanh nghiệp cũng cần huy động vốn thông qua các đối tác chiến lược hoặc bán cho cán bộ, công nhân viên có khó khăn về nhà ở thì cũng nên cho phép doanh nghiệp được chủ động bán một tỷ lệ nhất định sản phẩm của dự án mà không phải qua sàn.
- Công ty chúng tôi có đầu tư dự án khu đô thị mới tại thành phố Thái bình. Hiện nay tình hình kinh doanh bất động sản tại đây rất trầm lắng, trên địa bàn Thái Bình chưa có sàn kinh doanh bất động sản. Vì vậy quy định về kinh doanh bất động sản gây rất nhiều khó khăn cho doanh nghiệp kinh doanh tại các tỉnh lẻ. Đề nghị Cục trưởng cho biết Nhà nước có chính sách tháo gỡ cho doanh nghiệp hay không? (Nguyễn Bá Hùng, Hoàng mai - Hà Nội)
- Ông Nguyễn Mạnh Hà: Thực ra quy định về sàn là doanh nghiệp có thể tự đứng ra thành lập sàn. Ví dụ tại Thái Bình, công ty của bạn cũng có thể thành lập một sàn giao dịch để bạn bán sản phẩm của bạn.
- Ông Phạm Thanh Hưng: Nhân đây, với tư cách doanh nghiệp kinh doanh, tôi cũng muốn hỏi ông Nguyễn Mạnh Hà trả lời giúp là dự án nằm tại Hà Nội có thể giao dịch tại Thái Bình hay không?
- Ông Nguyễn Mạnh Hà: Pháp luật không cấm bạn mang hàng, sản phẩm từ nơi này đến nơi kia để bán. Tất nhiên bất động sản cũng có đặc thù là không thể mang vác đi từ nơi này đến nơi kia được, nhưng doanh nghiệp cũng có thể bán thông qua sàn, qua mạng.
- Ông Nguyễn Huy Trường: Dự án của bạn tại Thái Bình mà đem chào hàng tại Hà Nội hay TP HCM thì bạn có tìm được khách hàng hay không? Mang đi đâu để tiếp thị thì bạn nên tính đến các chi phí.
- Thưa ông! Giá của bất động sản đưa lên sàn giao dịch là giá do người bán đưa ra hay là do các cơ quan thẩm định giá đưa ra? Và giá đó có đảm bảo là chính xác và phù hợp với giá trị của bất động sản hay không? (Ngô Thạch Thảo Ly, TP.Cao Lãnh)
- Ông Nguyễn Mạnh Hà: Giá của bất động sản thông qua sàn là do người bán đưa ra. Cơ quan thẩm định giá chỉ mang tính chất tư vấn cho người bán và người mua thôi.
- Ông Phạm Thanh Hưng: Giá là do thị trường quyết định và các chủ đầu tư cần tham khảo về nhu cầu và hành vi của khách hàng, cũng như phân tích được các ưu thế và bất lợi của dự án để đưa ra chính sách giá phù hợp. Cơ quan quản lý nhà nước hiện không can thiệp vào sản phẩm bất động sản nhà ở thương mại.
- Giao dịch qua sàn chỉ chiếm 20% tổng số trên toàn thị trường bất động sản. Theo khảo sát của VnExpress, thuế chuyển nhượng bất động sản làm các giao dịch qua sàn càng trì trì trệ hơn. Nhiều người lo ngại chính sách thuế sẽ khiến tỷ lệ giao dịch càng giảm vì các hình thức “lách sàn” để tránh thuế. Cục trưởng nghĩ sao? Có giải pháp nào khắc phục điều này?
- Ông Nguyễn Mạnh Hà: Tôi không nghĩ là chính sách thuế thu nhập cá nhân trong chuyển nhượng bất động sản sẽ khiến tỷ lệ giao dịch qua sàn càng giảm. Bởi vì, thứ nhất, theo quy định của pháp luật thuế thu nhập cá nhân thì mọi cá nhân khi giao dịch bất động sản (không hoặc có qua sàn) nếu có thu nhập thì phải nộp thuế, vì vậy các giao dịch nếu không qua sàn vẫn phải nộp thuế. Thứ hai, pháp luật về kinh doanh bất động sản chỉ bắt buộc các hàng hóa bất động sản của các doanh nghiệp kinh doanh bất động sản mới phải qua sàn, còn các giao dịch bất động sản giữa cá nhân với cá nhân thì không phải qua sàn. Mà giao dịch bất động sản giữa cá nhân với cá nhân (hiện vẫn chiếm số lượng giao dịch lớn trên thị trường) vẫn phải nộp thuế. Vì vậy không có chuyện anh “lách sàn” mà trốn được thuế như bạn nói.
Qua trao đổi với một số doanh nghiệp kinh doanh bất động sản, tôi được biết, việc áp dụng chính sách thuế đối với các giao dịch phát sinh sau khi Luật thuế thu nhập cá nhân có hiệu lực thi hành thì không có vấn đề gì, riêng các giao dịch phát sinh trước ngày Luật thuế thu nhập cá nhân có hiệu lực thi hành nhưng giao dịch chưa hoàn thành thì việc tính thuế sẽ rất khó khăn. Ví dụ, tôi đã mua một mảnh đất cách đây 5 năm nhưng do nhiều lý do chưa được cấp giấy chứng nhận, nay nếu xác định thu nhập chịu thuế là giá bán hiện nay trừ đi giá mua cách đây 5 năm là không hợp lý. Tôi nghĩ, Bộ Tài chính cần phải có quy định rõ hơn cho các trường hợp này.
- Tôi muốn hỏi xem trong vài tháng tới, tình hình giá đất sẽ biến động như thế nào? Liệu có nên bán đất vào thời điểm này hay không? (Thanh Phuong, TP HCM)
- Ông Phạm Thanh Hưng: Trên mỗi thị trường đều có các dấu hiệu cảnh bảo như tín hiệu tăng trưởng, xu hướng dòng tiền. Nếu các bạn nghiên cứu kỹ về những tín hiệu, có thể tự quyết định cho mình một thời điểm thích hợp. Trên thị trường, có những người đầu tư với phương châm an toàn, chỉ cần lãi 1 số tương đối là bán. Trong khi đó cũng có một loại nhà đầu tư khác mạo hiểm, chờ đến khi thị trường đạt đỉnh mới bán. Nhưng ở trên đỉnh sóng bao giờ cũng rất nguy hiểm, khi có hàng loạt loạt người mua vào hoặc bán ra. Mỗi người cần có quan điểm và chiến thuật đầu tư riêng, như kiểu lướt chứng khoán hay bất động sản. Các bạn nên tham khảo chiến lược khi nào nên mua vào, khi nào nên bán ra. Trên thị trường thì hay có các chỉ tiêu kinh tế và nếu như nghiên cứu kỹ, sẽ đánh giá được thời điểm thích hợp để có lợi nhiều.
- Ông Nguyễn Mạnh Hà: Hiên nay, nhu cầu trên thị trường vẫn còn rất lớn, trong khi nguồn cung hạn chế. Việc có nên mua hay bán không còn tùy thuộc vào vị trí bất động sản của bạn ở đâu, điều kiện cơ sở hạ tầng như thế nào. Cũng có thế giá lên, cũng có thế giá xuống. Chỉ có bạn mới có thể đưa ra quyết định vì bạn am hiểu rõ nhất bất động sản của mình.
- Kính thưa cục trưởng, ông có nghĩ là thị trường bất động sản Việt Nam đang là thị trường bong bóng không? Nhà nước đã và sẽ làm gì để nó trở về đúng bản chất của nó? Ông có nói là đang trở về giá trị thực của nó, nhưng thực tế vẫn không phải như vây?? (Đỗ Thị Nguyệt, Thanh Xuân - Hà Nội)
- Ông Nguyễn Mạnh Hà: Chưa thể khẳng định được thị trường bất động sản Việt Nam là thị trường bong bóng. Bởi thực tế cầu vẫn lớn hơn cung rất nhiều. Thị trường bong bóng nghĩa là giá cả hàng hóa bất động sản vượt quá khả năng thanh toán và tính thanh khoản của thị trường không cao. Nhưng thực tế tại thời điểm này, số lượng giao dịch thành công đã tăng.
- Vậy theo ông từ này đến hết năm thị trường bất động sản có gì thay đổi không? (Bui Quoc Quan, TP HCM)
- Ông Nguyễn Mạnh Hà: Theo đánh giá của nhiều chuyên gia, thị trường sẽ tiếp tục có sự hồi phục trở lại, đặc biệt là phân khúc nhà ở trung bình và dành cho đối tượng thu nhập thấp. Giá cả có thể tăng hơn một chút so với giai đoạn đầu năm. Như chúng tôi đã nói, nhu cầu vẫn còn rất tiềm năng, và đây vẫn còn là một kênh đầu tư hiệu quả.
- Ông Phạm Thanh Hưng: Thị trường là quyết định của người mua, không phải người bán như trước đây. Nếu chủ đầu tư dự án không tiếp thị thực sự, điều tra nhu cầu, việc đưa ra sản phẩm là rất khó tiêu thụ. Người mua giờ rất am hiểu thị trường, nhiều thông tin, được công ty tư vấn giúp đỡ. Việc đưa ra nhận định này hay kia đều chỉ tham khảo. Nhưng cuối năm, xu hướng thông thường giá đều nhích lên theo tâm lý, hành vi tiêu dùng, chứ không phải do chính sách. Theo nhiều chuyên gia, sự hồi phục kinh tế thời gian qua tốt, đã làm cho bất động sản có cơ sở ấm lên, nhất là về lượng giao dịch. Đó là tín hiệu tốt của thị trường vì lo lắng nhất với bất động sản là tính thanh khoản thấp.
Thị trường ấm lên do nhiều yếu tố, không phải do một yếu tố nào cả. Yếu tố thứ nhất là do tâm lý và hành vi của người mua bất động sản. Yếu tố thứ hai là do ổn định kinh tế như tăng trưởng, lạm phát… khi đó thị trường cũng tăng trưởng. Yếu tố thứ ba là sự ảnh hưởng của chính sách, làm cho thị trường biến động nhất định. Trong thời gian vừa qua, những tín hiệu đều rất tích cực.
- Nếu nói một câu về thị trường bất động sản từ nay tới cuối năm, các ông sẽ nói gì. Cảm ơn đã dành thời gian quý báu cho chương trình. (Lê Hương, 32 tuổi, Hà Nội)
- Ông Nguyễn Mạnh Hà: Vẫn có triển vọng tốt.
- Ông Nguyễn Huy Trường: Tôi cũng hy vọng thị trường từ nay đến cuối năm sẽ tốt.
- Ông Phạm Thanh Hưng: Tôi nghĩ là thời gian chạy đà cho sự bùng nổ vào năm sau.
Theo VnExpress.net