I. Bảo đảm công khai chính sách, để cho nhân dân nắm rõ tình hình
Công tác bảo đảm nhà ở liên quan tới lợi ích thiết thực của đông đảo quần chúng, nó mang đậm tính chính sách và nhân văn. Khi tiến hành công tác này, thành phố Đằng Châu kết hợp hữu hiệu tính chính sách với tính nhân văn, công bố công khai mọi chính sách bảo đảm nhà ở thông qua các phương tiện truyền thông như đài báo, internet, sổ tay tuyên truyền, điện thoại đường dây nóng tư vấn chính sách…, giúp cho người dân dễ dàng tiếp cận với chính sách, nắm vững chính sách. Như vậy, người dân hiểu rõ ràng mọi điều kiện như gia đình nào phù hợp với điều kiện bảo đảm nhà ở, trình tự thủ tục thuê, mua nhà ở xã hội, thời gian bao lâu, kết quả ra sao…, hơn nữa còn có thể căn cứ vào quy định của chính sách để giám sát quá trình cơ quan chức năng bảo đảm nhà ở xét duyệt hồ sơ, thời gian xét duyệt, kết quả xét duyệt có phù hợp với quy định của chính sách hay không, từ đó tăng cường tính chủ động và tính năng động của công tác bảo đảmnhà ở. Thông qua việc công khai chính sách, nhân dân có thể tham gia và giám sát quá trình thực hiện chính sách, thay đổi cơ bản tình trạng “chính sách mù mờ, quần chúng mông lung”, hình thành môi trường mở cửa với chính sách công khai minh bạch, chính sách được thực hiện đến nơi đến chốn, xã hội càng thêm tin tưởng vào công tác chính quyền.
II. Công khai quá trình bán và cho thuê nhà ở xã hội
Khâu bán và cho thuê nhà ở xã hội là tiêu điểm được người dân quan tâm nhất và cũng là khâu dễ phát sinh hành vi tiêu cực nhất. Vì vậy, thành phố Đằng Châu công khai hóa toàn bộ quá trình bán và cho thuê nhà ở xã hội cho quần chúng nhân dân có thể tham gia, tiến hành bán và cho thuê nhà ở xã hội cho những người có nhu cầu và phù hợp với điều kiện quy định, những người đề nghị được hưởng chính sách bảo đảm nhà ở tham gia suốt quá trình bán và cho thuê nhà ở xã hội. Mỗi đợt bán và cho thuê như vậy đều mời đại biểu quần chúng nhân dân, ủy viên Ủy ban Hiệp thương, đại biểu công đoàn, đại biểu kiểm tra kỷ luật… cùng ngành báo chí tới hiện trường giám sát nhằm bảo đảm cho toàn bộ quá trình công khai minh bạch.
Ví dụ, khi bán nhà ở phù hợp với điều kiện kinh tế, thành phố Đằng Châu áp dụng phương thức dùng máy tính để lựa chọn ngẫu nhiên người được mua nhà ở phù hợp với điều kiện kinh tế trong danh sách những người đủ tiêu chuẩn và lựa chọn ngẫu nhiên nhà trong nguồn nhà cung ứng - lựa chọn ngẫu nhiên thứ tự và lựa chọn ngẫu nhiên nhà. Bước thứ nhất là lựa chọn ngẫu nhiên thứ tự. Thông qua bước này, lựa chọn ngẫu nhiên người được mua nhà ở phù hợp với điều kiện kinh tế trong danh sách những người đủ tiêu chuẩn và thứ tự của họ. Người tham gia bước này chủ yếu là đại biểu những người đề nghị được mua nhà, các cấp lãnh đạo, đại biểu nhân dân, ủy viên ủy ban hiệp thương chính trị, đại biểu công đoàn…, họ là khách mời và là người làm chứng; ngoài ra, còn có giám sát viên, nhân viên kiểm tra, công chứng và phóng viên đài báo giám sát và làm chứng. Trong suốt thời gian tiến hành, có ghi hình trực tiếp và phát trên truyền hình địa phương. Đồng thời, giao mọi tài liệu hữu quan như số liệu về những người đề nghị được mua đạt tiêu chuẩn xét duyệt, số liệu về nguồn nhà… và toàn bộ kết quả bước lựa chọn ngẫu nhiên này cho ngành công chứng niêm phong bảo quản. Khi tiến hành bước này, nhân viên công chứng niêm phong số liệu và máy tính ngay tại hiện trường dưới sự chứng kiến của tất cả mọi người tham gia, thử máy vài lần theo yêu cầu của những người đề nghị được mua nhà. Qua so sánh kết quả thử máy, kiểm chứng số liệu kết quả và trình tự lựa chọn ngẫu nhiên, máy tính sử dụng, kết quả lựa chọn không bị con người can thiệp. Khi chính thức tiến hành lựa chọn, đại biểu những người đề nghị được mua nhà, các cấp lãnh đạo, đại biểu nhân dân, Ủy viên Ủy ban hiệp thương chính trị, đại biểu công đoàn… - những khách mời, kiểm tra kết quả và công bố trên phương tiện thông tin đại chúng, ngăn chặn sự can thiệp từ bên ngoài. Bước thứ hai – bước lựa chọn ngẫu nhiên nguồn nhà, thường được tiến hành sau bước thứ nhất. Bước này lựa chọn ngẫu nhiên vị trí nhà, tầng nhà, diện tích…, hoàn toàn do máy tính xác định, trình tự và thành viên tham gia tương tự như bước thứ nhất, tuyệt đối không có sự can thiệp bên ngoài, đảm bảo công khai minh bạch.
Bằng biện pháp trên, về cơ bản đã ngăn chặn được hành vi can thiệp tiêu cực của các ngành hoặc cá nhân có quyền lực, bảo đảm cho quá trình lựa chọn công khai minh bạch. Từ năm 2007 tới nay, thành phố Đằng Châu đã bán và cho thuê 3.153 căn nhà xã hội, không để xảy ra trường hợp móc ngoặc vi phạm quy định nào cả, làm tốt công tác phân phối nhà ở xã hội, khiến cho quần chúng tin phục, xã hội công nhận.
III. Công khai thông tin về nhà ở xã hội, tăng cường sự giám sát của cộng đồng
Công khai thông tin là biện pháp quan trọng nhằm tăng cường độ minh bạch của công tác bảo đảm nhà ở, tiến hành công khai quy trình công tác... Về khâu này, thành phố Đằng Châu dựa vào nguyên tắc “hoàn toàn công khai, hoàn toàn minh bạch”. Thành phố đăng tải kịp thời và công khai trên phương tiện thông tin đại chúng thông tin chi tiết của từng dự án xây dựng nhà ở xã hội, gồm chỉ tiêu quy hoạch, kiểu dáng, diện tích, số lượng nhà, thời gian khởi công và hoàn thành công trình, tiến độ xây dựng công trình, đơn vị khai thác, thi công, giám sát quản lý…, tiêu chuẩn mua nhà ở xã hội, quy trình nộp hồ sơ, xét duyệt, kết quả phân phối bán hoặc cho thuê, giám sát và giải quyết khiếu nại..., bảo đảm cho nhân dân nắm rõ tình hình, tham gia và giám sát công tác phân phối nhà ở xã hội. Những năm qua, thông qua phương thức công khai thông tin, thành phố Đằng Châu đã xử lý 311 vụ vi phạm quy định do quần chúng tố cáo, kiểm tra và thu hồi nhà ở xã hội đối với 223 hộ gia đình không phù hợp với điều kiện.
Thông qua biện pháp công khai thông tin, thành phố Đằng Châu không những động viên lực lượng xã hội tăng cường giám sát, quy phạm hơn nữa công tác bảo đảm nhà ở, mà còn khiến cho đông đảo quần chúng thông qua từng con số công khai về nhà ở xã hội, thấy rõ quyết tâm và lòng tin của Đảng, chính quyền về xây dựng chế độ bảo đảm nhà ở, điều chỉnh cơ cấu cung ứng nhà ở, bình ổn giá nhà, cải thiện điều kiện nhà ở cho quần chúng nhân dân.
IV. Hoàn thiện cơ chế, nâng cao trình độ quản lý
Trong thực tế đẩy mạnh công tác bảo đảm nhà ở, thành phố Đằng Châu kết hợp với thực tế địa phương, không ngừng kiện toàn và hoàn thiện cơ chế bảo đảm nhà ở, hình thành sức mạnh tổng hợp, thúc đẩy công tác bảo đảm nhà ở phát triển một cách hoàn chỉnh và hợp lý, tạo điều kiện cho các ngành chức năng quản lý hữu hiệu.
Một là, không ngừng hoàn thiện hệ thống trợ giúp chính sách. Xây dựng quy phạm hóa và chế độ hóa nhà ở xã hội đòi hỏi phải hoàn thiện hệ thống trợ giúp chính sách. Từ năm 2007 tới nay, thành phố Đằng Châu đã đề ra nhiều biện pháp, quy tắc chi tiết, kế hoạch hàng năm, quy hoạch trung và dài hạn phát triển, thực hiện và xây dựng các loại nhà ở xã hội bao gồm nhà ở phù hợp điều kiện kinh tế, nhà ở cho thuê với giá rẻ, nhà ở tập thể cho thuê…, hình thành một hệ thống trợ giúp chính sách tương đối hoàn thiện, thúc đẩy một cách khoa học và có trình tự công tác bảo đảm nhà ở phát triển lớn mạnh.
Hai là, các ngành chức năng liên quan tới công tác bảo đảm nhà ở xây dựng hai cơ chế “dọc và ngang”. Tức là, cơ chế “ba cấp thành phố, khu vực và cụm dân cư xét duyệt, hai cấp thông báo công khai” theo chiều dọc, xác định quy trình công tác, nội dung phục vụ, thời hạn xét duyệt, trực tiếp giao dịch với đối tượng phục vụ bảo đảm nhà ở; cơ chế “các ngành hữu quan cấp thành phố cùng phối hợp” theo chiều ngang, phân công chức năng các ngành chức năng hữu quan với công tác như xây dựng, dân chính, tài chính, công an, bảo hiểm xã hội, công thương, thuế vụ, lưu thông tiền tệ…, chia nhỏ công tác xét duyệt điều kiện được hưởng bảo đảm nhà ở tới những ngành này, không tập trung quyền hạn, mà thông qua phân tán quyền hạn, thiết kế quy trình và cùng hưởng tài nguyên, tăng cường kiểm tra xét duyệt tư cách của người đề nghị xin bảo hiểm nhà ở, ngăn chặn hữu hiệu các hiện tượng đi cửa sau của các ngành hoặc cá nhân cá biệt, tiến hành một cách tương đối toàn diện và chính xác công tác thẩm tra tiêu chuẩn của gia đình được bảo hiểm nhà ở. Bước tiếp theo, thành phố Đằng Châu còn xây dựng cơ sở dữ liệu về nhà ở, công khai thông báo trên phương tiện thông tin đại chúng, nắm chắc tiêu chuẩn phê duyệt.
Ba là, chú trọng tăng cường quản lý động thái hậu kỳ nhà ở xã hội, hoàn thiện cơ chế đưa ra khỏi diện bảo đảm nhà ở. Xây dựng và hoàn thiện cơ chế đưa ra khỏi diện bảo đảm nhà ở là biện pháp cần thiết để bố trí hợp lý quỹ nhà xã hội, bảo đảm sự công bằng trong bảo đảm nhà ở. Thành phố Đằng Châu chủ yếu thông qua phương thức kiểm tra động thái hàng năm, tổ chức đưa các ngành hữu quan như xây dựng, dân chính, tài chính, tổ cụm dân cư vào cuộc cùng điều tra tình hình những gia đình đang trong diện bảo đảm nhà ở, áp dụng biện pháp “kết hợp đi sâu tới tận hiện trường thực địa, thăm dò hàng xóm với điều tra hồ sơ”, kiên quyết không làm qua quýt. Trong điều tra, nắm vững trọng điểm tình hình biến động về nhân khẩu, thu nhập, nhà ở của những gia đình đang trong diện bảo đảm nhà ở. Nếu đúng sự thật, ghi chép vào bảng điều tra động thái, kiên trì nguyên tắc “ai điều tra, người đó ký tên và chịu trách nhiệm”, thực hiện chế độ truy cứu trách nhiệm. Công tác điều tra triệt để làm tốt 5 khâu “xem xét, lắng nghe ý kiến, tính toán, thăm dò hàng xóm, so sánh”, tức là xem xét tình trạng nhà ở, bài trí trong nhà, số dư trong quỹ tiết kiệm nhà ở hoặc chứng minh thu nhập, nhân khẩu, hợp đồng thuê nhà ở giá rẻ… của đối tượng được điều tra; lắng nghe báo cáo của đối tượng được điều tra về tình hình thu nhập và đời sống…; tính toán thu nhập gia đình, thu nhập bình quân mỗi người hàng tháng và tài sản gia đình; thăm dò ý kiến của hàng xóm xung quanh, quần chúng về tình hình cư trú, tình hình công ăn việc làm và thu nhập của đối tượng được điều tra; so sánh đối tượng được điều tra đó với các hộ có khó khăn khác, từ đó bảo đảm sự công bằng trong công tác điều tra. Thông qua kiểm tra động thái, biến quản lý tĩnh thái thành quản lý động thái định kỳ. Đồng thời, theo yêu cầu “mỗi người một hồ sơ”, xây dựng hồ sơ số liệu động thái cho từng gia đình. Dựa vào biện pháp quản lý động thái này, thành phố Đằng Châu thực hiện rất tốt cơ chế đưa các gia đình không còn phù hợp với điều kiện bảo đảm nhà ở ra khỏi diện được hưởng chính sách ưu đãi bảo đảm nhà ở. Cho tới nay, thành phố Đằng Châu đã đưa tổng cộng 189 gia đình không còn phù hợp với điều kiện bảo đảm nhà ở ra khỏi diện được hưởng chính sách ưu đãi bảo đảm nhà ở.
Bốn là, kiện toàn và hoàn thiện chế độ truy cứu trách nhiệm công tác bảo đảm nhà ở. Chủ yếu là quy phạm quy trình phục vụ, nâng cao trình độ phục vụ, xác định rõ phạm vi truy cứu trách nhiệm. Thông báo phê bình, ra lệnh phải sửa đổi trong một thời hạn nhất định đối với các đơn vị hoặc cá nhân không thực hiện, không hoàn thành nhiệm vụ công tác. Truy cứu trách nhiệm hành chính theo quy định của pháp luật đối với các hành vi xem nhẹ chức trách, lạm dụng quyền hạn, thu lợi cá nhân.
Mã Bình (Nguồn: Tạp chí “Xây dựng đô thị và nông thôn” TQ, số 8/2012)