Phát triển sản xuất vật liệu xây dựng không nung thay thế gạch đất sét nung

1.Sự cần thiết phải đẩy mạnh sản xuất gạch không nung thay thế gạch đất sét nung

Gạch xây là loại vật liệu được sử dụng rộng rãi trong mọi công trình xây dựng và đã được phát triển sản xuất khắp đất nước ta. Gạch xây đã phát triển nhanh chóng từ các lò gạch đứng, lao động hoàn toàn thủ công, sản xuất gạch đặc tiêu tốn than 200kg/1000 viên tiến đến sản xuất gạch rỗng lò tuynen đùn ép chân không tiêu tốn than dưới 120-150kg/1000viên. Đến nay sản lượng gạch nung lò tuynen chiếm khoảng 40% số lượng gạch nung đất sét nung. Từ năm 2000 đến năm 2007 sản lượng gạch xây tăng từ 9 tỷ viên lên 22 tỷ viên. Dự kiến đến năm 2015 là 32 tỷ viên và đến năm 2020 sẽ tăng lên 42 tỷ viên.

Sản xuất gạch đất sét nung với khối lượng lớn trong những năm qua đáp ứng nhu cầu xây dựng là một thành quả đáng tự hào, nhưng đồng thời cũng bộc lộ một số nhược điểm như tiêu tốn một lượng đất sét dẻo khổng lồ: để sản xuất 1000 viên gạch tiêu chuẩn mất trung bình 1,5  m3 đất sét, tuỳ theo gạch đặc, gạch rỗng. Từ năm 2000 đến năm 2007 sản xuất toàn bộ 120 tỷ viên gạch, mất trên 180 triệu m3 đất sét. Nếu lấy trung bình khai thác 1 m3 đất được 2m3 đất sét làm gạch thì diện tích đất canh tác để khai thác là 90 triệu m3 tương đương vơíi 9.000 ha đất canh tác. Trung bình mỗi năm đã biến 1200 ha đất canh tác thành ao hồ, biến ruộng bậc cao thành vùng đất trũng.

Nếu chỉ sử dụng đất sét nung để đến năm 2020 đạt sản lượng 42 tỷ viên, từ 2008 đến 2020 sẽ phải:

- Tiêu tốn tới 600 triệu m3 đất sét, tương đương với 30.000 ha đất canh tác, bình quân mỗi năm mất 2.500 ha, riêng năm 2020 mất 3.150 ha đất canh tác, ảnh hưởng đến an ninh lương thực của nước ta.

- Xây dựng mới 800 nhà máy với lò nung tuynen công suất 25 triệu viên/năm với tổng vốn đầu tư trên 15000 tỷ đồng.

- Tiêu tốn tới 60 triệu tấn than, riêng năm 2020 phải sử dụng 6,3 triệu tấn than.

- Thải ra bầu khí quyển một lượng lớn khí thải độc hại CO2, SO2 ảnh hưởng đến môi trường sống, sức khỏe con người, giảm năng suất lúa, cây trồng năm 2005 sản xuất 18 tỷ viên gạch thải ra 2,902 tỷ tấn CO2

Ngoài ra sản phẩm gạch đất sét nung có kích thước nhỏ theo tiêu chuẩn 60x110x200 mm có nơi nhỏ hơn, mác gạch bình thường từ 35-5, đối với nhà máy có công nghệ tiên tiến hiện đại sản xuất gạch rỗng kích thước lớn hơn, mác gạch đạt cao nhất 100, gạch kích thước nhỏ tốn công xây tường, tốn nhiều vữa trát không còn phù hợp với xây dựng đương đại, cho các công trình cao tầng, khách sạn hiện đại.

Vì thế nhiều nước trên thế giới, nhất là các nước phát triển, giảm dần sản xuất chuyển sang sản xuất gạch đất sét nung xuống còn 30%-50%, chuyển sang sản xuất vật liệu xây dựng không nung lên 50-70% sản lượng vật liệu xây.

2. Hiện trạng sản xuất và sử dụng gạch không nung

Ở nước ta từ những năm 60 thế kỉ 20 nhân dân ta đã sản xuất và sử dụng nhiều loại gạch Block trên cơ sở chất kết dính vôi - xỉ nhiệt điện, vôi, puzulum, cốt liệu là đá mạt, xỉ nhiệt điện, cát…

Đến đầu thập niên 80 một số dây chuyển sản xuất gạch Block Bê tong với quy mô công nghiệp đã được đầu tư xây dựng ở nước ta như nhà máy gạch Block không nung Hoa Lư-Ninh Bình, dây chuyền gạch block Italia tại Đồng Giao-Ninh Bình, Nhà máy Vinablock Biên Hoà-Đồng Nai, sảm phẩm sạch block được sử dụng xây dựng nhà ở, kho tàng, tường rào, trạm trại chăn nuôi…

Qua thập niên 90 nhiều dây chuyền được đầu tư xây dựng, đến năm 1998 có tổng số 23 dây chuyền theo công nghệ thiết bị của Italia, Tây Ban Nha, Hàn Quốc, Cộng hoà liên bang Đức, Nhật, Pháp,… được đưa vào sản xuất với tổng công suất 281 triệu viên quy tiêu chuẩn không kể các cơ sở sản xuất thủ công, nhỏ lẻ ở các địa phương khoảng 45 triệu viên. Gạch block đã được đưa vào xây dựng nhà ở, khách sạn cao tầng như Horison, khách sạn Hàng Chuối, khách sạn Hilton, Trung tâm hội nghị Quốc tế 11 Lê Hồng Phong, xây dựng nhà máy nhiệt điện Phả Lại, gần đây là sân vận động Mỹ Đình, khu công nghiệp Bình Xuyên-Vĩnh Phúc.

Mặc dù trong chiến lược phát triển ngành công nghiệp vật liệu xây dựng  của nước ta đến năm 2010 có đề ra mục tiêu phát triển sản xuất vật liệu xây dựng không nung thay thế gạch đất sét nung đến năm 2000 đạt 10%, năm 2005 đạt 205, vào năm 2010 là 30% trong tổng sản lượng vật liệu xây, góp phần giải quyết nhu cầu của toàn xã hội ngày một tăng cao, giảm thiểu khai thác đất sét nung. Từ đó đến nay nhiều địa phương đã cho ra đời nhiều dây chuyền sản xuất gạch không nung theo công nghiệp thiết bị Trung Quốc, Hàn Quốc, CHLB Đức, Tây Ban Nha…

Tuy vậy, đến nay mục tiêu đề ra không thực hiện được, hiện tại chỉ đạt khoảng 7% - 8% gạch không nung trong tổng sản lượng gạch xây, khoảng 1,5-1,6 tỷ viên. Vật liệu xây không nung phát triển chậm do nhiều nguyên nhân.

- Bao đời nay dân ta đã quen sử dụng gạch đất sét nung cỡ nhỏ, xây dựng thủ công, phù hợp với lối sản xuất nhỏ. Khi sử dụng gạch block kích thước lớn, nặng, vận chuyển khó khăn nhất là khi đưa lên cao, thợ xây không thích. Quy trình xây gạch block yêu cầu chặt chẽ hơn, đòi hỏi tay nghề người thợ cao hơn.

- Nước ta chưa ban hành đồng bộ, đầy đủ tiêu chuẩn sản phẩm các loại vật liệu xây dựng không nung, quy phạm xây dựng kết cấu kiến trúc và đơn giá xây dựng đối với gạch block cho công trình. Do đó hầu hết gạch block vào các công trình cao cấp đều do các nhà thiết kế nước ngoài, chủ đầu tư nước ngoài yêu cầu.

- Giá thành viên gạch block trước đây cao hơn gạch đất sét nung nhất là so với gạch lò đứng thủ công, sử dụng đất ruộng không có thuế đất, giá than thấp. Nhưng nếu tính theo m2 tường xây thì giá thành xây gạch block không nung không cao hơn vì vữa xây, vữa trát ít hơn, xây nhanh hơn…

- Các nhà đầu tư, chủ công trình nước ta đã quen sử dụng gạch đất sét nung, chưa nắm bắt được tính ưu vịêt của gạch block, vật liệu xây dựng không nung nên chưa quan tâm đến việc sử dụng nó.

3. So sánh hiệu quả kinh tế kĩ thụât giữa vật liệu xây không nung và gạch đất sét nung

Ngoài ra vật liệu xây dựng không nung còn có nhiều ưu điểm nổi trội nhất là block bêtông nhẹ kích thước lớn 300x200x600 hoặc 300x100x600 với thể tích lớn dung lượng nhỏ 400-1200 kg/m3, cường độ lớn từ 40-100g/cm2 giảm nhẹ tải trọng tường xây trong công trình từ 40-50%, góp phần làm giảm giá thành xây dựng công trình, đặc biệt ở các vùng đất yếu. Là vật liệu xây rất thích hợp cho các toà nhà cao tầng, xây nhanh, mặt phẳng, không cần trát. Có loại bê tông nhẹ tấm kích thước 1000x3000x100 dùng làm tường ngăn rất thuận lợi vừa nhẹ vừa nhanh cách âm, cách nhiệt rất tốt.

Gạch block có kết cấu rỗng thuận lợi cho việc thi công, hệ thống điện nước, cáp thông tin ngầm trong tường. Mảng tường có diện tích lớn nhờ lỗ rỗng của viên gạch tạo thuận lợi cho việc tạo các trụ bê tông.

4. Một số giải pháp phát triển sản xuất vật liệu xây dựng không nung.

Để đáp ứng nhu cầu vật liệu xây của nước ta đến năm 2020 đạt sản lượng 40-42 tỉ viên gạch, đồng thời phải hạn chế lấy đất canh tác, bảo đảm an ninh lương thực, giảm lượng tiêu thụ than, bảo vệ môi trường an sinh xã hội, nhất là trong bối cảnh hiện nay sản lượng gạch không đáp ứng yêu cầu, có lúc giá tăng 200-300% cần phải thực hiện những giải pháp sau:

a Nhanh chóng đầu tư phát triển mạnh mẽ sản xuất và sử dụng rộng rãi vật liệu xây không nung thay thế gạch đất sét nung đạt 30-40% trong tổng sản lượng vật liệu xây dựng vào năm 2020, tức bằng 12-16 tỷ viên vật liệu xây không nung, bình quân mỗi năm phải đầu tư mới 1-1,4 tỉ viên vật liệu xây không nung.

Căn cứ vào nguồn tài nguyên của từng vùng, nhu cầu của thị trường, thị hiếu của người tiêu dùng để đầu tư các cơ sở sản xuất vật liệu xây không nung thích hợp kích thước từ nhỏ đến lớn đa dạng trên các dây chuyền công nghệ 7 triệu viên/năm, 15 triệu viên, 20 triệu viên,  25 triệu viên và tiến đến 50 triệu viên/năm viên tiêu chuẩn.

b Cần nghiên cứu, tính toán để đầu tư xây dựng một cơ sở sản xuất gạch block bê tông nhẹ tại các thành phố Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Hải Phòng, Cần Thơ, các khu công nghiệp, đô thị lớn, phục vụ cho việc xây dựng nhà cao tầng, công trình ở vùng đất yếu nhằm giảm tải trọng, công trình xây nhanh, thúc đẩy công nghiệp hoá hiện đại hoá ngành xây dựng.

Gạch block bê tông nhẹ kích thước 300x100x600, 300x200x600 có dung trọng từ 500-800 kg/m3, cường độ 50-100kg.cm2 và tấm bê tông nhẹ làm tường ngăn 1000x3000x100. Công suất mỗi dây chuyền từ 100.000-200.000 m3/năm, đến năm 2020 đưa sản lượng bê tông nhẹ chiếm trên 10% tổng sản lượng vật liệu xây khoảng trên 6 triệu m3 bê tông nhẹ

c Các cơ quan quản lý nhà nước sớm xây dựng và ban hành đồng bộ các tiêu chuẩn đơn giá, quy phạm xây dựng liên quan đến sản xuất và sử dụng gạch block bê tông, sản phẩm bê tông nhẹ vào các công trình xây dựng.

d Các đơn vị tư vấn thiết kế cần nghiên cứu thiết kế để sử dụng vật liệu không nung vào các công trình xây dựng và đề xuất các chủng loại sản phẩm cho nhà sản xuất đưa vào sản xuất, đa dạng hoá sản phẩm.

e Cần mở rộng việc quảng cáo tuyên truyền về hiệu quả kinh tế kĩ thuật trong sản xuất, sử dụng vật liệu xây không nung, tiết kiệm tài nguyên đất canh tác, tiết kiệm năng lượng, bảo vệ môi trường, an ninh xã hội. Sử dụng gạch block bê tông nhất là bê tông nhẹ tạo cho công trình bền, đẹp, cách âm cách nhiệt tốt, chất lượng công trình cao, giảm tải trọng công trình, chống động đất tốt hơn, hạ giá thành xây dựng.

f Cần có biện pháp quản lý chặt chẽ việc sản xuất gạch đất sét nung, nhất là các cơ sở sản xuất gạch thủ công, tiêu tốn tài nguyên, nhiêu liệu, ô nhiễm môi trường, chất lượng kém. Thực hiện chủ trương của nhà nước: không xây dựng mới, tiến tới xoá bỏ các lò gạch thủ công. Bộ Tài chính cần nghiên cứu chính sách thúê sử dụng đất làm gạch ngói để hạn chế khai thác đất ruộng, khuyến khích sử dụng đất đồi.

g Các doanh nghiệp cơ khí cần tích cực tham gia vào nghiên cứu, thiết kế, chế tạo thiết bị, khuôn mẫu sản xuất gạch block bê tông, thiết bị cho dây chuyền sản xuất bê tông nhẹ, để giảm nhập khẩu, góp phần hạ vốn đầu tư công trình.