Báo Xây dựng Nga đã nhiều lần đăng các bài viết báo động về vấn đề xi măng của nước Nga. Đặc biệt, giá xi măng tăng vọt đã làm ngành Xây dựng Nga phải điêu đứng. Vào mùa hè năm 2005, giá xi măng mác 400, 500 tương đương mác PC40, 50 của Việt Nam còn tăng chưa đáng kể, thì đến hè năm 2007 đã tăng vọt lên, đến nay giá xi măng ở Nga cao hơn gấp 2 lần ở Tây Âu.
Sự tăng giá xi măng như vậy vẫn còn tiếp diễn, đã khiến cho giá thành các sản phẩm xây dựng cũng tăng theo. Vấn đề không chỉ “bánh mì” của ngành xây dựng tăng vọt giá, mà tai họa hơn là chất lượng của nó giảm theo. Các nhà máy sản xuất chủ yếu xi măng mác thấp. Thế có nghĩa là cần phải sử dụng nhiều xi măng hơn trong xây dựng thì kết cấu mới đảm bảo độ bền chắc. Nhiều chuyên gia cho rằng, xi măng mác thấp buộc phải sử dụng các loại phụ gia cần thiết, sẽ dẫn đến làm phức tạp thêm quá trình thi công xây dựng.
Mác xi măng thấp không đáp ứng được yêu cầu của thực tế xây dựng hiện đại, bởi vì nhiều công trình phức tạp như nhà cao tầng, công trình ngầm, các công trình yêu cầu chịu động đất cao nhiều công trình đặc biệt khác đền yêu cầu xi măng mác cao.
Tại sao một loại vật liệu như xi măng lại sốt giá lên như vậy? Cơ chế thị trường đã ảnh hưởng tới quá trình này-khan hiếm tạo ra sự tăng giá. Hịên nay CHLB Nga sản xuất gần 59 triệu tấn xi măng/năm. Lượng xi măng này chỉ đủ chi phí cho xây dựng nhà ở. Nhưng trong nước lại đang xây dựng các công trình năng lượng, giao thông, công nghiệp, nông nghiệp-nông thôn, và xi măng còn cần cho việc cải tạo các công trình thể thao, bệnh viện, trường học, nhà trẻ-mẫu giáo, đặc biệt cho các công trình xây dựng tư nhân. Nói chung, hiện nay tổng cộng cần phải có thêm khoảng 30 triệu tấn xi măng nữa mới đáp ứng được nhu cầu xây dựng của đất nước.
Trong tương lai không xa chỉ riêng đối với xây dựng nhà ở cũng đòi hỏi khoảng 90 triệu tấn, khoảng 50 triệu tấn nữa dành cho các dạng xây dựng khác. Hiện đang tạo ra sự thiếu hụt to lớn về xi măng. Sự khan hiếm này đã được các nhà sản xuất tận dụng theo cơ chế thị trường để định giá xi măng. Các chuyên gia cho rằng, thị trường sẽ cân đối khi sự cung cấp xi măng của các nhà sản xuất vượt cầu khoảng 10%. Nhưng ở nước Nga hiện nay không có tỷ lệ này, ngày mai nó còn tồi tệ hơn, bởi vì đang diễn ra sự bùng nổ xây dựng.
Vậy đâu là lối thoát ra khỏi tình trạng khủng hoảng này? Các chuyên gia khẳng định rằng: cần đổi mới các quỹ sản xuất, phát triển công nghiệp xi măng trên cơ sở kĩ thuật công nghệ hiện đại. Vấn đề này là rất khó khăn. Nhưng nếu không giải quyết nó thì không thể thực hiện thành công các chương trình xây dựng lớn đã được dự kiến và sự phát triển kinh tế của đất nước.
Hiện nay ở nước Nga hầu như tất cả các nhà máy xi măng đã được xây dựng từ lâu trên cơ sở chi phí cao, sử dụng phương pháp sản xuất “ướt” đòi hỏi chi phí năng lượng cao hơn 3-5 lần phương pháp “khô”. Ngoài ra, sự hao mòn thiết bị đã đạt tới 70%. Nói chung hiện nay đang khai thác vận hành một ngàng xi măng lạc hậu về kĩ thuật, mà năng lực sản xuất của nó mỗi năm một sút kém. Rõ ràng là, cơ sở sản xuất như vậy không thể nào sản xuất ra xi măng chất lượng cao đáp ứng được những đòi hỏi cửa thực tế xây dựng.
Tuy nhiên, chủ nhân của các doanh nghiệp xi măng lại không hề lo lắng về tình trạng phức tạp trên-họ cần gì phải đầu tư những khoản tiền lớn, những nỗ lực lớn cho việc đổi mới và phát triển sản xuất, nếu xi măng và lợi nhuận vẫn tăng lên. Sự trì trệ còn do một khía cạnh khác: nhiều nhà lãnh đạo doanh nghiệp lại không nhận thức được rằng họ là những người chủ thực sự, bởi vì họ là những cổ đông, chính bản thân họ không tạo dựng nền sản xuất, mà họ đã tư nhân hoá nó. Có nghĩa là, các cổ đông cũng có thể mất quyền lãnh đạo.
Trong một số vùng, các công ty đã dự kiến xây dựng các nhà máy xi măng, nhưng tổng công suất của chúng không cho phép đưa ngành xi măng vượt ra khỏi khủng hoảng. Vâng, và khi nào thì những dự định này sẽ được thực hiện?
Thực tế xây dựng hiện nay rất cần sự hỗ trợ của Nhà nước. Sự trì hoãn quyết định vấn đề chiến lược của quốc gia chỉ làm xấu thêm tình hình xây dựng của đất nước. Nhiều ý kiến cho rằng cần xem xét một cách cặn kẽ những khả năng phục hồi các nhà máy hiện đang hoạt động. Không chỉ đơn giản là chuyển từ phương pháp sản xuất “ướt” sang “khô” hiện đại tự động hoá hoàn toàn. Rõ ràng là cần phải giải quyết bài toán này một cách có phân biệt. Tại các nhà máy có sự hao mòn thiết bị cao, có thể phải đổi mới ngay các quỹ sản xuất. Còn thiết bị thì lấy ở đâu? Bởi vì hiện nay không có các nhà máy thiết bị chuyên ngành, còn ở nước ngoài thì không sản xuất chúng. Nhưng dù sao đi chăng nữa vẫn có thể tìm ra những khả năng giải quyết vấn đề này ở nước Nga.
Ngoài ra, theo các chuyên gia, một phần nhất định các nhà máy xi măng cần phải dần dần chuyển đổi sang phương pháp sản xuất “khô”. Một ý tưởng lành mạnh đó là: cần phải chế tạo các thiết bị tại nhà máy trong nước. Nga là một nước lớn, nó không thể tính toán trên cơ sở dựa vào các nhà máy xi măng của nước ngoài để đáp ứng những nhu cầu to lớn của đất nước. Thứ nhất, đó là phương án đắt, thứ hai là không an toàn. Chính những lợi ích chiến lược của đất nước đòi hỏi phải giải quyết vấn đề này, sao cho đảm bảo xi măng một cách ổn định.
Khi xây dựng và thực hiện chương trình tổng hợp phát triển công nghiệp xi măng rõ ràng là cần có sự tham gia tích cực của khoa học. Hãy nhớ rằng, tất cả các nhà máy xi măng của nước Nga được xây dựng từ lâu, công nghệ đã lỗi thời… Trong thời gian qua đã xuất hiện nhiều thành tựu khoa học kĩ thuật mới. Công nghệ Nano đã được ứng dụng mạnh mẽ vào thực tế. Hiện nay đơn giản sẽ là tội lỗi, nếu đổi mới sản xuất xi măng mà thiếu các khả năng khoa học Nano.
Việc tạo ra một bước ngoặt kĩ thuật tiên tiến trong công nghiệp xi măng sẽ không thể thực hiện được nếu thiếu sự tham gia của Nhà nước. Nhà nước có thể tạo ra các nguồn lực cho hoạt động sáng tạo trong ngành sản xuất lạc hậu này. Ở đó cũng cần có các cán bộ nắm bắt được các tri thức hiện đại.
Nguồn: Vật liệu Xây dựng đương đại - tháng 5/2008