Xây dựng nông thôn mới (NTM) là chủ trương lớn được khởi động cách đây gần 5 năm. Đảng, nhà nước và các cấp, các ngành đang huy động mọi nguồn lực thực thi chủ trương này. Tuy nhiên trong quá trình thực hiện đang tạo ra "độ vênh” rất lớn ở nhiều tỉnh và khu vực. Thậm chí đến thời điểm này vẫn còn một số địa phương "trắng” quy hoạch xây dựng NTM.
Xác lập quy hoạch, phê duyệt quy hoạch, lập đề án xây dựng NTM - Đó là 3 công việc (thuộc 3 quy trình) được coi là "cái xương sống” của chương trình xây dựng NTM. Hiện có hơn 60% số xã trong cả nước hoàn thành việc lập quy hoạch xây dựng NTM. Trong số đó đã có gần 3.700 xã được phê duyệt quy hoạch. Số xã đang thực thi công việc lập đề án xây dựng NTM chiếm tỷ lệ xấp xỉ 60%. Theo đánh giá của ngành chuyên trách, tiến độ thực hiện chủ trương này trên phạm vi cả nước còn chậm, đó là chưa nói đến chất lượng công việc còn có những hạn chế nhất định.
Là chủ trương lớn, ban hành cách đây nhiều năm nhưng đến nay vẫn còn 6 địa phương "trắng” quy hoạch xây dựng NTM (QH XDNTM). Đó là các tỉnh Đồng Nai, Bình Dương, Ninh Thuận, Khánh Hòa, Sơn La, Bắc Kạn. Tại các địa phương này hiện thời tất cả các xã đều chưa được phê duyệt QH XDNTM, đây được xem là khâu đầu tiên trong các công việc quan trọng phải làm. Theo Sở Xây dựng tỉnh Khánh Hòa, hiện nay một số xã đã tổ chức lập, thẩm định đồ án quy hoạch xây dựng nông thôn mới nhưng phần lớn các địa phương chưa phê duyệt đồ án QH XDNTM. Tính đến cuối tháng 4-2012, có 64/94 xã đã và đang tiến hành lập đồ án QH XDNTM trên địa bàn tỉnh. Trong đó, xã Cam An Nam, huyện Cam Lâm (tỉnh Khánh Hòa) đã phê duyệt quy hoạch (QH) chi tiết khu trung tâm xã, 19 xã đã thông qua đồ án QH, 6 xã chuẩn bị thông qua đồ án QH, 38 xã còn lại đang lập, trình thẩm định phê duyệt nhiệm vụ QH XDNTM. Xã Diên Đồng, huyện Diên Khánh là xã hoàn thành sớm nhất việc QH XDNTM và đang chờ HĐND huyện phê duyệt. Tiến độ triển khai đã chậm còn chất lượng đồ án quy hoạch thì đến thời điểm này Sở Xây dựng vẫn chưa có đánh giá cụ thể, vì phần lớn các địa phương chưa phê duyệt đồ án quy hoạch.
Một huyện, thậm chí một số huyện chưa có xã nào được phê duyệt QH XDNTM đã là quá chậm. Đằng này cả một tỉnh, sau nhiều năm có chủ trương của Trung ương đến nay chưa có một xã được phê duyệt QH XDNTM. Tình trạng đó đang diễn ra tại 6 địa phương (thuộc cả 3 khu vực Bắc - Trung - Nam). Các địa phương thuộc nhóm "trắng” quy hoạch xây dựng NTM đành rằng có những khó khăn khách quan, nhưng nguyên nhân chủ quan vẫn chiếm phần chính. Năng lực, trình độ hạn chế và tinh thần trách nhiệm chưa cao, đó là hai yếu tố chủ quan gây ra tình trạng không bình thường nói trên. Nói gì thì nói, cho đến nay cả một tỉnh mà chưa có một xã được phê duyệt quy hoạch xây dựng NTM là quá chậm trễ, nếu không muốn nói là kém cỏi. Nếu như các địa phương khác cũng trong tình trạng như vậy thì hiện thời cả nước rơi vào tình trạng chỉ nói suông về chủ trương xây dựng NTM.
Trong khi đó, theo Ban Chỉ đạo Trung ương về Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM, rất nhiều địa phương đã có những cách làm sáng tạo, huy động được hơn 5.500 tỷ đồng đầu tư cho cơ sở hạ tầng thiết yếu cấp xã, chủ yếu từ bố trí nguồn ngân sách địa phương và lồng ghép các chương trình, dự án trên địa bàn. Có 13 tỉnh tự cân đối ngân sách đã giải ngân trên 3.300 tỷ đồng để xây dựng cơ sở hạ tầng thiết yếu. Nhiều địa phương đã có chính sách hỗ trợ phù hợp nên đã huy động được nhiều hơn sự tham gia của người dân và cộng đồng, dần hình thành các phong trào ở khu dân cư về xây dựng đường giao thông nông thôn, kiên cố hóa kênh mương hoặc dồn điền đổi thửa, thúc đẩy cơ giới hóa…
Hà Tĩnh là một ví dụ. Đến thời điểm này, số xã được phê duyệt quy hoạch xây dựng NTM đạt tỷ lệ 100%. Tỷ lệ thực hiện của Hà Tĩnh hoàn toàn đối lập với nhóm 6 địa phương được nêu ở phần trên. Không chỉ hoàn thành 100% phê duyệt quy hoạch, Hà Tĩnh còn sử dụng ngân sách địa phương hỗ trợ bà con nông dân xây dựng các mô hình sản xuất và ứng dụng khoa học công nghệ, nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế.
Một chủ trương nhưng có hai cách làm đối lập. Nơi làm tốt phải được biểu dương và khen thưởng. Ngược lại những địa phương chây ỳ, nói nhưng không làm, đòi hỏi Trung ương phải có phương án xử lý nghiêm để chấm dứt tình trạng trên.
Theo Đại Đoàn Kết