Kiến trúc là nghệ thuật, là kỹ thuật, là hiện thân của văn hoá. Kiến trúc luôn gắn với đời sống phát triển của xã hội, chịu tác động sâu sắc của nền kinh tế đất nước. Nghệ thuật kiến trúc là nghệ thuật vị nhân sinh, phục vụ con người, hướng tới chân, thiện, mỹ để tạo dựng một môi trường sống tốt đẹp và hoàn thiện. Chúng ta đang sống trong thời kỳ đất nước đổi mới, mở cửa, phát triển theo nền kinh tế thị trường định hướng XHCN; trong một thế giới phẳng bởi sự bùng nổ của công nghệ thông tin, sự phát triển mạnh mẽ của khoa học kỹ thuật và xu thế hội nhập quốc tế. Đó là những thuận lợi cơ bản, nhưng cũng đặt ra nhiều thách thức cho KTS.
Hội KTS Việt Nam là tổ chức chính trị - xã hội - nghề nghiệp. Hội có chức năng tư vấn phản biện. Đây là một công tác quan trọng mà Hội đã kiên trì nhiều năm qua, tạo được uy tín cao trong xã hội. Tư vấn phản biện giúp cơ quan quản lý Nhà nước hiệu quả hơn trong hoạch định chính sách về quy hoạch và quản lý kiến trúc đô thị - nông thôn; trong lĩnh vực xây dựng và phát triển kiến trúc… Để làm tốt được điều này không hề đơn giản. Trước hết, Hội cần được sự ủng hộ, tạo điều kiện bằng cơ chế từ Chính phủ đến các cấp chính quyền. Thứ hai, để tư vấn phản biện có hiệu quả, có chất lượng, thì đòi hỏi người làm tư vấn phản biện phải có bản lĩnh chính trị vững vàng, trình độ chuyên môn, kiến thức xã hội sâu sắc và trên hết là một trái tim trong sáng không vụ lợi. Từ trước đến nay, ngoài Hội đồng Kiến trúc quy hoạch của Hội Trung ương, thì ở các thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM đều có Hội đồng Kiến trúc quy hoạch (không nằm trong hệ thống quản lý Nhà nước), làm nhiệm vụ tư vấn chuyên môn cho chính quyền đô thị. Dù còn nhiều ý kiến đánh giá khác nhau (tuỳ từng thời điểm, từng sự việc cụ thể ở nơi này, nơi khác) về uy tín của một hai thành viên trong Hội đồng, nhưng không vì thế mà phủ nhận vai trò tích cực của Hội đồng đối với xã hội. Tuy nhiên, công tác này không phải lúc nào cũng được hiểu theo đúng nghĩa của nó. Tư vấn phản biện chuyên môn là phân tích, đóng góp ý kiến, đề xuất giải pháp chứ không cản trở công việc của chính quyền, hạn chế sáng tạo của KTS và càng không thể làm thay chức năng quản lý Nhà nước.
2. Hoạt động sáng tạo kiến trúc là một lĩnh vực đặc thù, không giống như các ngành nghệ thuật khác, bởi kiến trúc vừa là nghệ thuật sáng tạo, sắp đặt không gian sống vừa là kỹ thuật xây dựng. Một thành phố được tạo dựng lên nếu không có sáng tạo của KTS thì chỉ là một thứ hỗn độn công trình không kiến trúc. Kiến trúc tác động rất lớn đến sự phát triển của xã hội. Kiến trúc đô thị là hình ảnh, bộ mặt của đất nước. Tác phẩm của KTS dù là một công trình, hay một đồ án quy hoạch cụ thể đều thực hiện theo yêu cầu của chủ đầu tư thông qua các hợp đồng kinh tế. Người họa sĩ có thể vẽ một bức tranh siêu thực mà không cần ai đặt hàng. Một nhà thơ sáng tác theo thi hứng. Nhạc sĩ cũng vậy. Nhưng với KTS thì không. Nói thế để thấy vai trò và trách nhiệm nặng nề nhưng cũng rất tự hào của KTS. Nguyên Tổng bí thư Đỗ Mười đã từng nhận xét, kiến trúc đô thị ở nước ta hiện nay phát triển lộn xộn, pha tạp, lai căng và thiếu bản sắc. Một công trình được xây dựng tồn tại hàng chục năm, thậm chí trăm năm, tốn kém tiền bạc của dân mà không thích dụng, không đẹp, không có văn hóa là người KTS có tội với nhân dân, với Tổ quốc. Hiện nay, kiến trúc - quy hoạch đô thị và nông thôn đang đứng trước nhiều vấn đề lớn, gay gắt phải giải quyết. Sau hơn 20 năm đổi mới, hệ thống đô thị Việt Nam phát triển mạnh mẽ theo hướng văn minh, hiện đại. Đô thị đang từng bước khẳng định vai trò, vị trí là trung tâm kinh tế, dịch vụ, văn hóa, khoa học, đào tạo và quản lý; là động lực quan trọng thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Tuy nhiên, với tốc độ đô thị hóa nhanh, đô thị và nông thôn Việt Nam đang phải đối mặt với sự phát triển thiếu bền vững, hệ thống hạ tầng kỹ thuật yếu kém, môi trường sống bị ô nhiễm, mâu thuẫn giữa bảo tồn và phát triển, giữa giầu và nghèo, giữa đô thị và nông thôn… diễn ra ngày một gay gắt, cùng mối đe dọa cận kề của biến đổi khí hậu toàn cầu. Tất cả những điều đó đòi hỏi phải có bước điều chỉnh thích hợp từ Trung ương đến chính quyền địa phương, cùng sự đóng góp tích cực có hiệu quả của Hội KTS Việt Nam và các hội nghề nghiệp khác.
3. Đại hội lần thứ VIII của Hội KTS Việt Nam đánh dấu một chặng đường 5 năm hoạt động. Đây là dịp chúng ta nhìn nhận rõ hơn những thành công đã đạt được cũng như những yếu kém trong phát triển kiến trúc. Để từ đó nhận thức sâu sắc hơn vị thế và trách nhiệm của Hội KTS Việt Nam trước Đảng, trước nhân dân, không ngừng vươn lên, cống hiến nhiều hơn nữa cho sự nghiệp CNH, HĐH đất nước và xây dựng nền kiến trúc Việt Nam hiện đại, đậm đà bản sắc dân tộc trong thế kỷ XXI.
Theo Báo Xây dựng điện tử