Lộ trình xóa bỏ các loại lò gạch thủ công cải tiến, lò đứng liên tục, lò vòng (holf man), sử dụng nhiên liệu hóa thạch (than, dầu khí) đang tồn tại
Ngày 29/9/2011, UBND TP. Hà Nội đã ban hành Quyết định số 4524/QĐ- UBND phê duyệt Quy hoạch phát triển vật liệu xây dựng thành phố Hà Nội đến năm 2020, định hướng đến năm 2030. Trong quy hoạch đã xác định lộ trình đến giai đoạn năm 2016- 2020 không đầu tư mới sản xuất gạch đất sét nung. Sở Xây dựng đã phổ biến quy hoạch và hướng dẫn UBND các huyện triển khai thực hiện theo đúng lộ trình về sản xuất gạch nung trong quy hoạch đã được UBND thành phố phê duyệt. Đến năm 2016, không đầu tư xây dựng các dự án sản xuất gạch nung.
Tích cực phát triển vật liệu xây không nung
1. Quyết liệt triển khai chỉ đạo các cấp, các ngành
Căn cứ Quyết định số 567/QĐ- TTg ngày 28/4/2010 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình phát triển vật liệu xây không nung đến năm 2020, UBND TP. Hà Nội đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo, đôn đốc các quận, huyện, thị xã, Sở Xây dựng và các sở, ngành liên quan triển khai, trong đó có Chỉ thị số 15/CT- UBND ngày 29/6/2010 về việc tăng cường kiểm tra, rà soát tình hình sản xuất gạch ngói đất sét nung bằng lò thủ công trên địa bàn thành phố Hà Nội và triển khai thực hiện Chương trình phát triển vật liệu xây không nung của Chính phủ. Chỉ đạo Viện KHCN và kinh tế xây dựng Hà Nội tỏ chức hội thảo về vật liệu cây không nung để tuyên truyền, phổ biến thực hiện Chương trình của Chính phủ và lập đề tài về phát triển vật liệu xây không nung của thành phố.
Sở Xây dựng đã có công văn số 4435/SXD- KHTH ngày 24/6/2013 gửi UBND các quận, huyện, thị xã và một số doanh nghiệp trên địa bàn TP. Hà Nội đề nghị báo cáo tình hình sản xuất, sử dụng vật liệu xây không nung trên địa bàn thành phố Hà Nội, công văn số 7950 /SXD/KHTH ngày 21/10/2013 đôn đốc thực hiện Chương trình 567, Chỉ thị số 10 /CT- TTg ngày 14/4/2012 của Thủ tướng Chính phủ, Thông tư số 09/2012/TT- BXD ngày 28/11/2012 của Bộ Xây dựng
2. Thực trạng sản xuất vật liệu xây không nung
Trên địa bàn thành phố Hà Nội hiện có 8 cơ sở sản xuất vật liệu xây không nung (quy mô công nghiepejm công suất từ 35- 36 triệu viên/năm), đang hoạt động tổng công suất khoảng 260 triệu viên/năm. Hầu hết các cơ sở gạch không nung gặp nhiều khó khăn, không phát huy hết công suất do không tiêu thụ được sản phẩm. Ngoài ra các hộ gia đình tại một số huyện như Mỹ Đức, Chương Mỹ, Quốc Oai, Ba Vì, Thạch Thất (khu vực có nguồn đá mạt từ các mỏ khai tác đá xây dựng) cũng sản xuất gạch bloc bê tông nhưng quy mô nhỏ, lẻ, tự phát, chủ yếu phục vụ nhu cầu về vật liệu xây (xây tường rào, chuống trại chăn nuôi, nhà tạm) của thôn, xã, không sản xuất liên tục do không tiêu thụ được sản phẩm. Một số dự án sản xuất gạch bê tông khí chưng áp, bê tông bọt đá đã có doanh nghiệp đề xuất nhưng chưa làm các thủ tục đầu tư; một cơ sở sản xuất gạch bê tông bọt tại Thạch Thất nhưng không tiêu thụ được sản phẩm. Các cơ sở sản xuất tự phát khác, các huyện chưa có báo cáo cụ thể.
Công ty cỏ phần Puzơlan Sơn Tây sản xuất gạch không nung bằng nguyên liệu đất Puzơlan cũng gặp nhiều khó khăn trong tiêu thụ sản phẩm (chuyển giao công nghệ của Công ty cổ phần thương mại công nghệ Huệ Quang- huyện Từ Liêm)
3. Một số vấn đề cần giải quyết khi sử dụng vật liệu xây không nung
Thực hiện Thông tư 09/2912/TT- BXD ngày 28/11/2012 của Bộ Xây dựng về sử dụng vật liệu xây không nung, qua rà soát tình hình thực tế, báo cáo của UBND các quạn, huyện, thị xã và một số Tổng công ty trên địa bàn thành phố, cho thấy đến nay, trên địa bàn Hà Nội vật liệu xây không nung đã được sử dụng trong một số công trình cao tầng, kể cả của các hộ gia đình và doanh nghiệp. Tuy nhiên, chủ yếu là loại vật liệu xây không nung loại nặng (gạch xi măng cốt liệu, đá mạt), các loại vật liệu xây không nung loại nhẹ khác chưa được sử dụng phổ biến.
Thực tế sử dụng cho thấy một số hạn chế của vật liệu xây không nung như: trong quá trình thi công, lưu giữ trên công trường nếu gặp mưa sẽ bị hút nước, tăng khối lượng viên gạch và rất lâu khô, gây khó khăn cho công tác hoàn thiện như sơn, trát…Việc thi công xây bằng loại vật liệu xây không nung nhẹ (loại bê tông khí chưng áp hoặc bê tông bọt) đòi hỏi người thợ có tay nghề nhất định và cần được hướng dẫn kỹ thuật thi công đặc biệt là khâu hoàn thiện. Điều này khó thực hiện đối với các công trình của các hộ dân.
Về phía doanh nghiệp, có đơn vị kiến nghị “chỉ sử dụng các loại vật liệu không nung trong các công trình nhà ở xã hội, nhà ở thu nhập thấp; các công trình chung cư có mức đầu tư trung bình, cần cân nhắc khi sử dụng trong các công trình cao cấp”.
Tuy nhiên, vấn đề cản trở nhất đối với việc sử dụng vật liệu xây không nung chính là: thói quen, truyền thống sử dụng gạch đất sét nung (gạch đỏ) của nhân dân; các chủ đầu tư chưa tin tưởng vào chất lượng của sản phẩm; trên thực tế chất lượng sản phẩm gạch không nung cũng cần được nâng cao hơn nữa.
Như vậy, mặc dù Chính phủ, Bộ Xây dựng, thành phố Hà Nội , Sở Xây dựng đã có những văn bản chỉ đạo, quy định, hướng dẫn thực hiện nhưng đến nay việc sử dụng vật liệu xây không nung, hạn chế sản xuất, sử dụng gạch đất sét nung trên địa bàn Hà Nội vẫn còn gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là đối với khu vực nông thôn của các huyện.
Những giải pháp đề xuất
1. Vật liệu xây nung
Ở nước ta, đặc biệt là khu vực nông thôn việc ngừng sản xuất, sử dụng gạch đất sét nung chuyển sang sản xuất và sử dụng gạch không nung gặp nhiều khó khăn, cần xây dựng lộ trình và các bước chuẩn bị một cách khoa học, hợp lý, phù hợp với điều kiện kinh tế- xã hội của mỗi địa phương và điều kiện thực tế của Việt Nam.
Hiện nay, hầu hết các nhà máy gạch tuynel trên địa bàn Hà Nội không sử dụng mỏ đất nguyên liệu tại chỗ, việc sản xuất gạch nung chủ yếu sử dụng đất bồi, đất bãi ven sông, đất đồi gò, canh tác kém hiệu quả, đất tận dụng từ việc đào ao, hồ kênh, mương, công trình thủy lợi, công trịnh xây dựng khác. Việc sản xuất vật liệu xây nung bằng các loại lò tuynel hiện đại làm tăng giá trị sử dụng đất và tiết kiệm nguồn tài nguyên không tái tạo. Do đó, cần có thời gian, giải pháp xử lý các nhà máy gạch tuynel hiện có khi chuyển sang sử dụng gạch xây không nung do nguồn vốn đầu tư lớn, mặt bằng rộng, xa nguồn nguyên liệu…
2. Vật liệu xây không nung
Cần hoàn chỉnh, ban hành hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn, quy trình kỹ thuật thi công, các định mức, đơn giá liên quan đến việc sản xuất và sử dụng các chủng loại vật liệu xây không nung để có cơ sở áp dụng đồng bộ, tạo điều kiện thuận lợi cho các đơn vị thiết kế, chủ đầu tư và nhà thầu trong việc đưa các loại sản phẩm này vào công trình.
- Chỉ đạo các Tổng công ty thuộc Bộ trong việc tập trung đầu tư, chuyển đổi sản xuất, sử dụng vật liệu xây không nung thay thế vật liệu nung truyền thống.
- Chỉ đạo các đơn vị tư vấn thuộc Bộ nghiên cứu, xem xét, tư vấn cho các chủ đầu tư dự án xây dựng công trình trong việc sử dụng vật liệu không nung trong công trình xây dựng, đồng bộ trong tất cả các khâu: lập dự án, khảo sát, thiết kế và thi công.
- Chỉ đạo các Viện nghiên cứu thuộc Bộ:
+ Nghiên cứu các chỉ tiêu cơ lý, lý hóa của thành phần vật liệu chủ yếu là đá mạt, xỉ lò cao, phế thải xây dựng, các loại phụ gia tạo bọt… để sản xuất gạch ngói không nung và mức độ ảnh hưởng đối với sức khỏe con người sinh sống trong công trình sử dụng loại vật liệu này.
+ Đánh giá, so sánh cụ thể việc tiết kiệm tài nguyên, giảm thiểu khí CO2 khi sử dụng vật liệu xây không nung vì đa số các chủng loại vật liệu xây không nung vẫn sử dụng tài nguyên không tái tạo(đá), sử dụng nhiên liệu hóa thạch (vôi, xi măng).
+ Đánh giá cụ thế sự phù hợp của loại vật liệu xây không nung với điều kiện khí hậu tại Việt Nam, đặc biệt là khí hậu nóng ẩm, mưa nhiều, độ ẩm cao tại các khu vực miền Bắc. Đánh giá sự ảnh hưởng đến chất lượng công trình sử dụng vật liệu xây không nung đang trong quá trình thi công gặp mưa, ngập nước (đối với móng, tường xây bao che, vật liệu để ngoài trời…).
+ Đánh giá hiệu quả kinh tế của việc sử dụng vật liệu xây không nung nhẹ đối với các công trình dân dụng, nhà ở dân cư, nhà ở khu vực nông thôn, những công trình khác.
+ Đánh giá cụ thể nguồn nguyên liệu chủ yếu phục vụ sản xuất vật liệu xây không nung để phát triển bền vững sản phẩm vật liệu xây không nung.
+ Xác định rõ các loại công trình không sử dụng được vật liệu xây không nung.
+ Do chưa có sự chuẩn bị kỹ cho việc chuyển đổi từ vật liệu xây nung sang không nung nên hiện nay hầu hết các cơ sở sản xuất gạch không nung phải nhập khẩu và sử dụng máy móc thiết bị của Trung Quốc. Hệ thống thiết bị chưng áp, nguyên liệu bột nhôm đẻ sản xuất gạch nhẹ, nước ta cũng chưa sản xuất được. Vì vậy, cần nghiêm cứu chính sách khuyến khích việc chế tạo máy móc thiết bị và chuyển giao công nghệ sản xuất vật liệu xây không nung trong nước, góp phần thúc đẩy sản xuất xanh ngày càng phát triển.
(Nguồn: Xây dựng & Đô thị, số 36/2014)