Bất động sản là lĩnh vực có nhu cầu cao về nguồn nhân lực Bất động sản là một lĩnh vực mới ra đời và đang phát triển mạnh, đang có nhu cầu thu hút rất lớn nguồn nhân lực, đặc biệt là lực lượng lao động đã qua đào tạo đáp ứng các yêu cầu hoạt động kinh doanh bất động sản. Bất động sản có đặc tính dị biệt, đơn chiếc, không có khả năng so sánh tuyệt đối. Thị trường bất động sản là thị trường không hoàn hảo, không có thông tin và thông tin bất đối xứng. Đối với mỗi người, bất động sản vừa là những yếu tố gần gũi vừa là một phạm trù xa lạ. Vì vậy, để vận hành thị trường bất động sản phát triển cần có một đội ngũ những chuyên gia được đào tạo và trang bị kiến thức, và có phương tiện chuyên nghiệp để giúp các chủ thể tham gia thị trường và phát triển các hoạt động kinh doanh bất động sản. Nguồn nhân lực cần được đào tạo bao gồm: Các chuyên gia kỹ thuật thiết kế, thi công... phục vụ quá trình sản xuất bất động sản, các chuyên gia kinh tế những người đầu tư kinh doanh, định giá, môi giới, các chuyên gia quản lý vận hành bất động sản quản lý, khai thác kinh doanh và duy trì trạng thái kỹ thuật của công trình bất động sản. Trong nền kinh tế thị trường, để đáp ứng yêu cầu về tính đặc thù của hoạt động kinh doanh bất động sản, những người hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh bất động sản phải có kiến thức đa ngành: kinh tế, kỹ thuật, tâm lý xã hội.
Đào tạo chuyên gia phát triển các công trình bất động sản đã ra đời từ rất sớm kể từ khi chúng ta chưa nghe tới khái niệm thị trường bất động sản. Đây là đọi ngũ các kỹ sư đảm trách việc khảo sát, thiết kế, thi cong và bảo trì các công trình bất động sản. Tuy nhiên, mục tiêu, yêu cầu đào tạo các kỹ sư phát triển cong trình bất động sản trước và sau khi xuất hiện thị trường bất động sản đã có sự thay đổi căn bản. Trong thời kỳ kế hoạch hoá tập trung, sản phẩm được sản xuất dựa trên nhiệm vụ kế hoạch được giao. Nhiệm vụ kế hoạch được xây dựng dựa vào năng lực sản xuất vốn có của mỗi địa phương và nhu cầu tiêu dùng được kế hoạch hoá. Chuyển sang cơ chế thị trường, căn cứ để xác định sản phẩm của sản xuất ra đã có sự thay đổi căn bản: Sản xuất không phải dựa vào cái gì mình có mà căn cứ vào nhu cầu của thị trường cần. Do vậy, các sản phẩm hàng hoá bất động sản được sản xuất ra không chỉ chứa đựng đơn thuần các yếu tố kỹ thuật mà phải bao quát được hết các đặc tính của thị trường, những yếu tố của khách hàng. Sự phát triển nhu cầu và thị hiếu của người tiêu dùng, sự thay đổi về khả năng thanh toán đã kéo theo sự thay đổi thường xuyên các yêu cầu của thị trường theo hướng ngày càng đa dạng. Yêu cầu cơ bản đặt ra trong lĩnh vực đầu tư sản xuất công trình bất động sản là tạo ra các sản phẩm ngày càng đa dạng về chức năng, chủng loại và kiểu dáng. Điều đó cúng xuất phát yêu cầu về đặc tính dị biệt của công trình bất động sản đặt ra. Khi xã hội càng phát triển, thị trường càng hướng đến đối tượng khách hàng có thu nhập cao hơn thì đòi hỏi tính dị biệt của sản phẩm bất động sản càng lớn hơn. Chính vì thế, giá trị và giá trị gia tăng của hàng hoá bất động sản phụ thuộc chủ yếu vào sự khác biệt, độc đáo và sang trọng của công trình bất động sản chứ không hoàn toàn căn cứ vào chi phí vật chất kết tinh trong sản phẩm bất động sản. Vì vậy, yêu cầu đặt ra đối với công tác đào tạo nguồn nhân lực trong lĩnh vực bất động sản trong nền kinh tế thị trường không chỉ dừng lại ở trình độ kỹ thuật mà cần tăng cường các kiến thức thị trường, các kiến thức xã hội để gắn kết kỹ thuật với sự phát triển biến đổi của thị trường nhằm tạo ra các sản phẩm bất động sản phù hợp với sự thay đổi tâm lý, thị hiếu của thị trường và khách hàng. Một thực tế là hầu hết các công trình bất động sản danh tiếng đều sử dụng sản phẩm kỹ thuật và thiết kế nước ngoài trong khi trình độ của đội ngũ kỹ sư, kiến trúc sư trong nước không thua kém các chuyên gia quốc tế, các công ty nước ngoài lại sử dụng chính đội ngũ kỹ sư, kiến trúc sư trong nước là lực lượng kỹ thuật chính. Đây là vấn đề cần nghiên cứu để đổi mới trong công tác đào tạo kỹ sư, kiến trúc sư ở nước ta hiên nay theo hướng gắn kết giữa kỹ thuật kinh tế, xã hội và thị trường.
Lĩnh vực thứ hai là đào tạo những chuyên gia phân tích đầu tư và làm dịch vụ hỗ trợ cho các hoạt động của thị trường bất động sản, gồm các nhà đầu tư bất động sản, những nhà môi giới, các chuyên gia định giá và những nhà tư vấn bất động sản. Đội ngũ này đòi hỏi phải được đào tạo có tính chuyên nghiệp, có am hiểu sâu sắc những vấn đề kinh tế, xã hội, luật pháp liên quan đến bất động sản, thị trường bất động sản và các giao dịch về bất động sản. Trong những năm qua, thị trường bất động sản ở nước ta phát triển rất nhanh trong khi chưa có nguồn nhân lực thực hiện các dịch vụ trợ giúp thị trường. Chính vì vậy, trong số các nguyên nhân gây nên sự biến động và phát triển lệch lạc của thị trường bất động sản trong những năm qua có nguyên nhân do thiếu tính chuyên nghiệp của những người làm dịch vụ thị trường do chưa được đào tạo bài bản, hoạt động không chuyên nghiệp và làm ăn theo kiểu "chộp giật" của đội ngũ những người môi giới được gọi là "cò nhà đất" tạo nên. Nhận thức được tầm quan trọng đó, trong Luật Kinh doanh Bất động sản cũng như trong Nghị định hướng dẫn thi hành Luật, vấn đề đào tạo cho những người hành nghề dịch vụ bất động sản được đặc biệt coi trọng và nhấn mạnh thành một chương riêng. Từ 2002, Đại học Kinh tế quốc dân là cơ sở đầu tiên và duy nhất đào tạo chuyên ngành kinh doanh bất động sản, chuyên gia định giá bất động sản, các nhà môi giới chuyên nghiệp và những người quản lý vận hành công trình bất động sản. Tuy nhiên, đây là lĩnh vực hoàn toàn mới ở Việt nam nên quy mô đào tạo hàng năm còn nhỏ chưa đáp ứng được yêu cầu của thị trường đang phát triển mở rộng.
Lĩnh vực quản lý, khai thác vận hành các công trình bất động sản hầu như còn bỏ ngỏ cả về công tác đào tạo cũng như hoạt động kinh doanh của các nhà đầu tư trong nước. Một thực tế hiện nay là hầu hết các công trình bất động sản lớn đều do các công ty nước ngoài quản lý. Các công ty trong nước mới chỉ đủ sức tiếp cận đến các công trình nhỏ, đơn lẻ. Sự yếu kém của các công ty trong nước chủ yếu ở trình độ quản lý điều hành, các quan hệ với khách hàng cũng như chưa đủ uy tín để lôi kéo khách hàng, tạo niềm tin cho các nhà đầu tư bất động sản. Việc đào tạo nguồn nhân lực cho lĩnh vực quản lý bất động sản cần có sự kết hợp chặt chẽ giữa khối kiến thức kỹ thuật đủ để vận hành, duy tu, bảo dưỡng, đồng thời phải có am hiểu kiến thức về quản lý, điều hành, kiến thức kinh doanh và marketing bất động sản. Sự kết hợp này có thể thực hiện theo nhiều phương thức: Bồi dưỡng kiến thức quản lý bất động sản cho những người đã có nền tảng kiến thức kỹ thuật; đào tạo mới nguồn nhân lực mới trên cơ sở tích hợp các kiến thức kinh tế, kỹ thuật và quản lý trong chương trình đào tạo. Điều này cũng đòi hỏi sự liên kết trong công tác đào tạo giữa các cơ sở đào tạo chuyên sâu về kinh tế, quản lý bất động sản.
Những vấn đề đặt ra cần giải quyết
Những thiếu hụt trên đây cho chúng ta thấy những khoảng trống trong hoạt động kinh doanh trên thị trường bất động sản nói chung cũng như sự thiếu hụt trong công tác đào tạo phục vụ phát triển thị trường bất động sản nói riêng. Có nhiều nguyên nhân tác động tạo nên sự thiếu hụt này, song nguyên nhân cơ bản do đây là lĩnh vực hoàn toàn mới mẻ đối với chúng ta, cả về nguồn nhân lực và các tư liệu, tài liệu. Các hoạt động đào tạo đều phải dựa vào kinh nghiệm nước ngoài vận dụng vào điều kiện phát triển của thị trường Việt Nam gặp rất nhiều khó khăn phức tạp. Những khó khăn này không thể khắc phục hết trước ứng dụng mà sẽ dần được hoàn thiện sau khi áp dụng và trải nghiệm thực tế. Điều đó đòi hỏi công tác đào tạo trong lĩnh vực bất động sản không chỉ dừng lại ở nghiên cứu lý thuyết mà rất cần có sự kết hợp giữa nghiên cứu lý thuyết với học tập thông qua các kinh nghiệm và báo cáo thực tế, sự tham gia cảu những cán bộ đang hoạt động kinh doanh thực tế vào công tác đào tạo cũng như sự thâm nhập thực tế của giảng viên tham gia vào hoạt động của các doanh nghiệp.
Đào tạo nguồn nhân lực bất động sản tại Đại học Kinh tế Quốc dân Hà nội
Đại học Kinh tế Quốc dân với trên 50 năm phát triển, là một trường đầu ngành đào tạo về kinh tế và quản trị kinh doanh. Kinh doanh bất động sản là chuyên ngành được hình thành từ năm 2002 và là một trong hai chuyên ngành của khoa Bất động sản và địa chính. Đến nay, chuyên ngành kinh doanh bất động sản đã tuyển sinh đào tạo 5 khoá trình độ đại học trong đó 1 khoá đã tốt nghiệp ra trường, 3 khoá đào tạo thạc sĩ kinh doanh bất động sản. Chương trình đào tạo cử nhân kinh doanh bất động sản tại Đại học Kinh tế quốc dân nhằm cung cấp cho thị trường lao động những cán bộ có khả năng thực hiện các nghiệp vụ kinh doanh chuyên ngành bất động sản và thị trường bất động sản. Ngoài các kiến thức chung về kinh tế và quản trị kinh doanh được trang bị chung cho các sinh viên ngành kinh tế và quản trị kinh doanh, các cử nhân chuyên ngành kinh tế bất động sản được học chuyên sâu các môn chuyên ngành về kinh doanh bất động sản; định giá bất động sản; môi giới bất động sản; lập và quản lý dự án đầu tư bất động sản; quản lý bất động sản và một số môn học bổ trợ chuyên ngành. Sau một năm tốt nghiệp, các cử nhân kinh doanh bất động sản đầu tiên của Đại học Kinh tế quốc dân đã phát huy rất tốt vai trò của mình trong các công ty kinh doanh bất động sản và khẳng định chương trình đào tạo đã đáp ứng đúng nhu cầu của thị trường và doanh nghiệp.
Để đáp ứng yêu cầu của Luật Kinh doanh Bất động sản, Đại học Kinh tế quốc dân đã phối hợp với Bộ Xây dựng soạn thảo chương trình khung và nội dung tài liệu đào tạo cấp chứng chỉ cho những người hành nghề môi giới bất động sản, định giá bất động sản và quản lý sàn giao dịch bất động sản. Người được cấp chứng chỉ hành nghề sẽ được trang bị hai khối kiến thức: Kiến thức chung cho tất cả những người kinh doanh dịch vụ bất động sản bao gồm kiến thức về luật pháp, thị trường, đầu tư, quy hoạch, hồ sơ bất động sản, giá trị, giá cả và hợp đồng trong giao dịch bất động sản. Phần kiến thức chuyên sâu dành cho những người môi giới, những người định giá và quản lý sàn giao dịch bất động sản.
Với sự chuẩn bị và xúc tiến triển khai đồng bộ các chương trình đào tạo trên đây, trong thời gian tới nguồn nhân lực cho hoạt động kinh doanh và phát triển thị trường bất động sản ở Việt Nam sẽ dần dần được đáp ứng.
Nguồn: Bài của PGS.TS Hoàng Văn Cường - Trưởng khoa BĐS & Địa chính-ĐH KTQD tại Hội thảo "Kết nối kinh doanh BĐS", tháng 2/2008