Hà Nội đã 4 lần điều chỉnh địa giới hành chính trong 70 năm qua và 7 lần quy hoạch chung được phê duyệt - Ảnh: VGP/Thùy Chi
Công tác quy hoạch luôn tiếp cận đồng bộ, khách quan, nghiêm túc
Khẳng định vai trò của công tác quy hoạch kiến trúc trong phát triển đô thị nói riêng và kinh tế - xã hội Thủ đô nói chung, TS. KTS Đào Ngọc Nghiêm, Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam nhấn mạnh, kỷ niệm 70 năm Giải phóng Thủ đô cũng là dấu ấn đặc biệt quan trọng đối với sự nghiệp quy hoạch kiến trúc và quản lý đô thị của Hà Nội, bởi công tác này luôn là một phần quan trọng không thể thiếu trong phát triển kinh tế - xã hội của TP. Hà Nội.
TS. KTS Đào Ngọc Nghiêm cho biết, 70 năm qua, Hà Nội đã 4 lần điều chỉnh địa giới hành chính và 7 lần quy hoạch chung được phê duyệt, thể hiện công tác quy hoạch luôn luôn tiếp cận đồng bộ, khách quan, nghiêm túc và bám sát định hướng chỉ đạo của Đảng và Nhà nước.
Đặc biệt, công tác quy hoạch kiến trúc và quản lý đô thị Hà Nội luôn được thực hiện linh hoạt, đổi mới nhưng bên cạnh đó cũng còn tồn tại, nhất là khâu huy động nguồn lực và cách tổ chức thực hiện.
Cùng quan điểm, nhiều chuyên gia, nhà quản lý đã phân tích những hạn chế trong quá trình triển khai quy hoạch, phát triển đô thị Hà Nội trong 70 năm qua.
Theo TS. Nguyễn Quang, nguyên Giám đốc UN-Habitat Việt Nam, Hà Nội là thành phố có tốc độ phát triển nhanh, trong vòng 60 năm qua (từ 1960 - 2020), dân số Thủ đô tăng 12,5 lần còn diện tích đất đai tăng hơn 22 lần vượt mọi thành phố nhỏ và vừa trên thế giới. Tuy nhiên, tỉ lệ đô thị hóa của Hà Nội vẫn còn thấp và theo tiêu chuẩn đô thị thì Hà Nội chỉ là một tỉnh.
Hà Nội còn đặc biệt bởi số lượng làng nghề truyền thống nhưng sự phát triển của làng nghề cũng đi đôi với tình trạng ô nhiễm môi trường nghiêm trọng, nơi chất thải không được xử lý xả thẳng vào sông hồ và không khí. Thủ đô còn đặc biệt bởi hệ sinh thái ao, hồ, sông nước nhưng thành phố luôn phải đối mặt với tình trạng ngập lụt…
TS. Nguyễn Quang cho biết, ảnh hưởng của dịch COVID-19 cũng như những tác động tiêu cực của thiên tai, mưa lũ, ngập lụt, cháy nổ đã lộ ra nhiều bất cập, trong đó có tình trạng đường xá tắc nghẽn, nhà ở không phù hợp, thiếu tiện ích và khả năng tiếp cận trong xử lý thảm họa…
Các chuyên gia đã có đề xuất nhằm cụ thể hóa mục tiêu phát triển Thủ đô Hà Nội theo mô hình đô thị thông minh, thành phố sáng tạo - Ảnh: VGP
Nhận diện các tồn tại, hạn chế
Nhận diện những thách thức đối với công tác quy hoạch phát triển đô thị Thủ đô thời gian qua, Giám đốc Sở Quy hoạch - Kiến trúc, ThS. KTS. Nguyễn Trọng Kỳ Anh cho hay, Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 1259/Q Đ-TTg ngày 26/7/2011 xác định cấu trúc đô thị TP. Hà Nội theo mô hình mạng lưới đô thị bao gồm: 1 đô thị trung tâm, 5 đô thị vệ tinh, 3 thị trấn sinh thái, 9 thị trấn huyện lỵ; duy trì các vùng nông thôn (hành lang xanh) là các vùng đệm giữa các đô thị hạn chế mở rộng đô thị theo mô hình "vết dầu loang" cải thiện môi trường sinh thái cho khu vực đô thị.
Tuy nhiên, sau hơn 10 năm triển khai quy hoạch, chưa hình thành cấu trúc đô thị vệ tinh, không đạt mục tiêu đô thị hóa; các phân khu đô thị không có chức năng rõ ràng, chưa khai thác được thế mạnh sẵn có, đặc thù của khu vực; hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội không theo kịp tốc độ phát triển; sự phân bổ cấu trúc các ngành kinh tế không tương đồng với việc phát triển đô thị, từ đó gây ra các hệ lụy về bong bóng bất động sản và quy hoạch treo; chính sách di dời các trường đại học, cơ sở giáo dục và y tế chưa hiệu quả; không gian xanh, không gian ngầm, không gian công cộng chưa được đầu tư, quản lý, quan tâm thích đáng…
Đề cập đến sông Hồng, kiến trúc sư Marco Buinhass, Giám đốc thiết kế Công ty tư vấn Quốc tế enCity đánh giá, những dòng sông, đặc biệt là sông Hồng sẽ đóng vai trò như nguồn lực chính để bù đắp những thiếu hụt, đáp ứng nhu cầu và mục tiêu hướng tới sự phát triển bền vững của một Hà Nội xanh và sinh thái.
Chuyên gia này nêu ra "phác đồ" 3 bước gồm tái sinh hệ sinh thái, tái hợp con người với dòng sông và tái tạo cơ hội. Theo đó, phục hồi sinh thái là bước đầu tiên hướng tới tầm nhìn về hành lang sông Hồng như một vùng giảm nhẹ lũ lụt, cải thiện chức năng sinh thái và khai thác tiềm năng của một trục phát triển xanh cho trung tâm Hà Nội. Đồng thời, cần xem xét một hệ thống cơ sở hạ tầng nhưng không có rào cản để bảo đảm khả năng tiếp cận toàn diện và sự hòa nhập đô thị thích hợp, có ý nghĩa của hệ thống đê sông Hồng.
Việc kết nối và khả năng tiếp cận cũng sẽ đóng một yếu tố quan trọng trong sự phát triển tương lai của trục phát triển trung tâm mới, xem xét các hệ thống giao thông chạy từ Bắc xuống Nam, sẽ kết nối với đường thủy, tuyến xe buýt và hành lang giao thông mềm, góp phần xóa bỏ sự ngăn cách vật lý giữa tả ngạn và hữu ngạn của hệ thống đê, song song với sông Hồng.
Cuối cùng, tái tạo cơ hội chính là tạo ra các mô hình và kiểu phát triển mới để đáp ứng nhu cầu nhà ở, cải tạo các khu định cư không chính thức ngoài đê, xem xét việc cải tạo hiện trạng thực tế và khả năng chuyển đổi các vùng nước đọng hiện tại thành một hệ thống bờ sông năng động, góp phần vào phát triển kinh tế - xã hội - môi trường bền vững.
Theo Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô, Hà Nội có 1 đô thị trung tâm, 5 đô thị vệ tinh, 3 thị trấn sinh thái, 9 thị trấn huyện lỵ - Ảnh: VGP
Tạo điều kiện để có sức bật mới cho phát triển đô thị Hà Nội
Từ việc nhìn nhận những hạn chế, các chuyên gia đã có đề xuất giải pháp đột phá nhằm cụ thể hóa mục tiêu phát triển Thủ đô Hà Nội theo mô hình đô thị thông minh, thành phố sáng tạo, phát triển xanh, thích ứng với biến đổi khí hậu.
Trong đó, TS. Nguyễn Quang đề xuất, Hà Nội là thành phố di sản quan trọng, vì vậy các di sản văn hóa vật thể và phi vật thể Thủ đô phải được coi là tài sản xã hội, giúp nâng cao bản sắc của một đô thị, đóng góp nâng cao chất lượng sống và kinh tế đô thị. Tái phát triển đô thị Hà Nội cần kết nối việc cải tạo khu trung tâm cũng như các khu ở ven đô, cải tạo hệ sinh thái sông hồ và không gian công cộng. Đặc biệt, phải xem xét khai thác không gian phát triển dọc sông Hồng như một trục phát triển sinh thái của Hà Nội.
Còn TS.KTS Đào Ngọc Nghiêm nhấn mạnh, công tác quy hoạch nói chung phải tiếp cận đa ngành, cần tiếp tục nâng tầm trách nhiệm của Nhân dân và các tổ chức chính trị xã hội nghề nghiệp. Ngoài ra, để đạt mục tiêu phát triển đến năm 2030, Hà Nội là một đô thị đặc biệt, TP. Hà Nội cần quan tâm phát triển hài hoà giữa đô thị và nông thôn; tiếp tục nghiên cứu xác định đúng vị thế và giá trị truyền thống của Hà Nội.
Đáng chú ý, GS. TS Võ Chí Mỹ, Phó Chủ tịch Hội Trắc địa - Bản đồ - Viễn Thám Việt Nam kiến nghị, TP. Hà Nội cần nhanh chóng thực hiện chuyển đổi số trong công tác quy hoạch. Cần có quy hoạch hạ tầng dữ liệu để đẩy nhanh quá trình chuyển đổi số toàn diện, sâu sắc cho thành phố. Đây sẽ là giải pháp rút ngắn thời gian nhất để tạo bước đột phá, phát triển Hà Nội trở thành đô thị thông minh, hiện đại.
Nhằm giải quyết những vẫn đề đặt ra đối với Thủ đô trong giai đoạn trước mắt và lâu dài, tại hội thảo khoa học "Thủ đô Hà nội - 70 năm sự nghiệp quy hoạch - kiến trúc và phát triển đô thị 1954 - 2024" do Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam, Hội Quy hoạch phát triển đô thị Hà Nội phối hợp với Sở Quy hoạch - Kiến trúc Hà Nội tổ chức ngày 1/10, Phó Chủ tịch UBND TP. Hà Nội Dương Đức Tuấn cho biết, ngay từ đầu nhiệm kỳ, Thành ủy Hà Nội đã ban hành 10 chương trình công tác toàn khóa, trong đó đã đề ra những kế hoạch, giải pháp cụ thể.
Quy hoạch Thủ đô Hà Nội thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 và đồ án Điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô Hà Nội đến năm 2045, tầm nhìn đến năm 2065 đã báo cáo Chính phủ, Quốc hội, Bộ Chính trị (thống nhất chỉ đạo tại Kết Luận số 80-KL/TW ngày 24/5/2024), dự kiến trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt vào đầu tháng 10/2024. Tại 2 quy hoạch này đã nghiên cứu giải pháp khắc phục các hạn chế, tồn tại và kế thừa Quy hoạch chung Thủ đô năm 2011 bổ sung những điều kiện phát triển mới.
Cụ thể, nghiên cứu xây dựng 5 trục không gian phát triển; xây dựng các Thành phố thuộc Thủ đô, xây dựng trục không gian sông Hồng, sông Đuống là trục trung tâm cảnh quan, văn hóa, dịch vụ vùng lõi, xây dựng thêm sân bay quy mô quốc tế tại phía Nam Thành phố,... Trên cơ sở đó, UBND TP. Hà Nội sẽ tiếp tục chỉ đạo công tác lập, phê duyệt các quy hoạch triển khai cụ thể hóa quy hoạch chung, đồng thời hoàn chỉnh xây dựng chương trình, kế hoạch phát triển đô thị để từng bước đầu tư xây dựng hoàn chỉnh đồng bộ hệ thống hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội của TP. Hà Nội.
Đồng thời, triển khai thực hiện Luật Thủ đô 2024, UBND TP. Hà Nội đã xây dựng Kế hoạch xây dựng các quy định cụ thể, trình HĐND TP. Hà Nội thông qua để triển khai thực hiện trong thực tiễn, với những cơ chế chính sách mạnh mẽ, tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong từng lĩnh vực, quy định rõ trách nhiệm cụ thể.
Phó Chủ tịch UBND TP. Hà Nội Dương Đức Tuấn cho biết, TP. Hà Nội xác định để thực hiện được các nhiệm vụ, mục tiêu đặt ra là một quá trình khó khăn, dài lâu và bền bỉ, đòi hỏi sự quyết tâm cao của cả hệ thống chính trị và Nhân dân Thủ đô, sự quan tâm chỉ đạo của trung ương và phối hợp của các cấp các ngành, sự liên kết hỗ trợ của các địa phương, sự tham gia, chung tay góp sức của các nhà trí thức, các hội, hiệp hội nghề nghiệp, nhà khoa học, với tinh thần Hà Nội vì cả nước, cả nước vì Thủ đô Hà Nội.