Cuộc bình chọn các quy định pháp luật năm 2016 do VCCI phát động vào tháng 12/2015 đã nhận được sự hưởng ứng rộng rãi của cộng đồng doanh nghiệp. Đến nay, Ban tổ chức đã nhận được khoảng 9.200 đề cử đối với các quy định pháp luật liên quan đến kinh doanh.
Mục đích của Cuộc bình chọn nhằm: Phát hiện những quy định của pháp luật tốt, qua đó cổ vũ, biểu dương các cơ quan chức năng đã soạn thảo văn bản tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, cho người dân trong việc được trao quyền và tiếp cận các cơ hội về đầu tư, việc làm, thu nhập, tham gia các ngành nghề kinh doanh; nhận diện các quy định của pháp luật mà các doanh nghiệp đánh giá là phiền hà, gây khó khăn cho hoạt động sản xuất kinh doanh và cạnh tranh, từ đó đánh động tới các cơ quan soạn thảo và gợi ý các giải pháp cải thiện, điều chỉnh cho các cơ quan này.
Cuộc bình chọn còn nhằm mục tiêu khuyến khích các Bộ, ngành thận trọng hơn trong việc thiết kế, xây dựng các quy định pháp luật và thúc đẩy việc sử dụng rộng rãi các tiêu chí đánh giá chất lượng văn bản pháp luật trong các cơ quan soạn thảo, ban hành, đồng thời tạo cơ hội thúc đẩy các doanh nghiệp, các hiệp hội doanh nghiệp cũng như cộng đồng nhận thức đầy đủ hơn và tham gia sâu hơn vào quá trình xây dựng, sửa đổi các quy định của pháp luật và lên tiếng về chất lượng các quy định pháp luật liên quan tới hoạt động kinh doanh.
Đối tượng bình chọn là các quy định pháp luật liên quan đến doanh nghiệp và hoạt động kinh doang được thể hiện dưới hình thức một điều, khoản hoặc điểm trong hệ thống các quy định pháp luật về hoạt động kinh doanh. Đối tượng bình chọn bao gồm cả việc bãi bỏ một quy định cũ đã tồn tại trước đó. Đối tượng bình chọn không bao gồm các quy định được thể hiện trong các băn bản chỉ đạo điều hành hay văn bản cá biệt.
Vì đây là lần đầu tiên thực hiện Cuộc bình chọn nên phạm vi các quy định pháp luật được đánh giá chỉ dừng lại ở các quy định trong các văn bản pháp luật cấp trung ương và được ban hành trong thời gian 5 năm từ 2011- 2015. Đối với trường hợp bãi bỏ quy định đã tồn tại trước đó thì văn bản bãi bỏ phải được ban hành trong khoảng thời gian trên. Theo thể lệ từ đầu, đề cử chỉ bao gồm các quy định đang có hiệu lực, tức là không bao gồm các quy định đã hết hiệu lực hoặc chưa có hiệu lực. Tuy nhiên, trong năm 2015, nhà nước đã ban hành rất nhiều văn bản quy phạm pháp luật quan trọng, trong đó có nhiều văn bản nhận được nhiều đề cử. Do đó, VCCI và Hội đồng chuyên gia quyết định sẽ đánh giá cả những quy định đã được ban hành và có hiệu lực sau ngày 31/12/2015.
Các tiêu chí đánh giá bao gồm: Sự cần thiết của quy định; tính hợp lý của quy định; tính thống nhất của quy định; tính khả thi của quy định; tính minh bạch của quy định; chi phí tuân thủ; quyền tự do kinh doanh; thúc đẩy cạnh tranh; kiểm soát nguy cơ nhũng nhiễu; thời điểm ban hành, có hiệu lực. Các tiêu chí này được sử dụng xuyên suốt toàn bộ quá trình bình chọn. Ngay từ giai đoạn đầu tiên, khi gửi đề cử cho Ban tổ chức, ngoài phần nội dung thì người để cử phải phân tích các lý do vì sao quy định đó lại tốt hoặc kém dựa trên các tiêu chí này. Trong giai đoạn lựa chọn, các tiêu chí này cũng được Hội đồng chuyên gia sử dụng để phân tích và đánh giá từng quy định. Công văn phản hồi của các Bộ, ngành cũng chủ yếu dựa trên các tiêu chí của Cuộc bình chọn. Cuối cùng, Báo cáo này đưa ra các bài học lập pháp cũng dựa trên bộ tiêu chí này.
Những quy định pháp luật tốt do Bộ Xây dựng ban hành bao gồm: Luật Kinh doanh bất động sản 2014 bãi bỏ quy định tại khoản 2, Điều 22, Luật Kinh doanh bất động sản 2006 (bỏ quy định: Tổ chức cá nhân kinh doanh bất động sản phải bán nhà, công trình xây dựng thông qua sàn giao dịch bất động sản); Điều 4, Nghị định 76/2015/NĐ-CP của Chính phủ ngày 10/5/2015 quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Kinh doanh bất động sản (nội dung: Điều kiện kinh doanh bất động sản có vốn pháp định được chứng minh bằng vốn điều lệ và doanh nghiệp không phải đăng ký xác định mức vốn pháp định); Điểm a, khoản 2, Điều, 161 Luật Nhà ở năm 2014 với nội dung: Cho phép người nước ngoài có các quyền sở hữu nhà ở như công dân Việt Nam; khoản 2 và khoản 3, Điều 11, Luật Kinh doanh bất động sản năm 2014, với nội dung: Mở rộng phạm vi kinh doanh bất động sản của người Việt Nam định cư ở nước ngoài, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài; Điều 49, Luật Nhà ở năm 2014, với nội dung: Mở rộng đối tượng được hưởng chính sách hỗ trợ về nhà ở xã hội, trong đó có các đối tượng là: Người lao động đang làm việc tại các doanh nghiệp trong và ngoài khu công nghiệp; hộ gia đình, cá nhân thuộc diện bị thu hồi đất và phải giải tỏa, phá dỡ nhà ở theo quy định của pháp luật mà chưa được nhà nước bồi thường bằng nhà ở, đất ở; Điều 54, Luật Kinh doanh bất động sản năm 2015, với nội dung: Mở rộng việc cho phép các chủ đầu tư dự án được cho thuê, cho thuê mua bất động sản được hình thành trong tương lai; điểm e, khoản 1, Điều 89, Luật Xây dựng 2014, với nội dung: Miễn giấy phép nhà ở thuộc dự án phát triển đô thị, dự án phát triển nhà ở có quy mô dưới 7 tầng và tổng diện tích sàn dưới 500m2 có quy hoạch chi tiết 1/500 đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt.
Trần Đình Hà