Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới (NTM) không chỉ đơn thuần hướng đến đạt chuẩn các tiêu chí mà còn mang lại sức sống mới cho vùng nông thôn Việt Nam.
Việc thẩm định và công nhận đạt chuẩn các cấp cũng cần được đẩy nhanh tiến độ, đảm bảo tính thực chất và chất lượng
Theo thống kê của Bộ NN&PTNT, tính đến ngày 20/10/2024, cả nước có 6.320/8.162 xã (77,4%) được phê duyệt quyết định xã đạt chuẩn NTM. Có 296 đơn vị cấp huyện thuộc 58 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đã được Thủ tướng Chính phủ công nhận đạt chuẩn NTM, chiến gần nửa tổng số đơn vị cấp huyện.
Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP) tiếp tục được các địa phương triển khai mạnh mẽ, với 100% địa phương đã xây dựng và ban hành kế hoạch triển khai Chương trình OCOP giai đoạn 2021 - 2025. Đến nay, cả nước đã có hơn 14.000 sản phẩm OCOP đạt 3 sao trở lên.
Tuy có những bước tiến trong xây dựng NTM nhưng ở nhiều địa phương việc phấn đấu đạt tiêu chí vẫn rất khó khăn. Điển hình như tại Nghệ An, ông Nguyễn Văn Đệ, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An cho biết, tỉnh gặp nhiều khó khăn trong việc đạt các tiêu chí NTM kiểu mẫu, đặc biệt là ở các xã miền núi.
Bên cạnh đó, các xã chưa đạt chuẩn NTM chủ yếu thuộc vùng sâu, vùng xa, nơi có điều kiện kinh tế - xã hội còn nhiều hạn chế. Do đó, lãnh đạo tỉnh Nghệ An kiến nghị Ban chỉ đạo Trung ương đề xuất Chính phủ, đặc biệt là đối với các xã miền núi cần có những cơ chế đặc thù để tạo động lực cho các xã nghèo, khó khăn đạt các tiêu chí về giáo dục và giảm nghèo. Đồng thời, đề nghị Chính phủ trình Quốc hội xem xét các chế độ hỗ trợ riêng cho khu vực miền núi. Trong các vấn đề cần ưu tiên, ông Đệ nhấn mạnh đến việc đầu tư nước sạch cho khu vực nông thôn, bởi đây là một trong những tiêu chí về môi trường mà các xã miền núi đang gặp nhiều trở ngại.
Ông Phạm Mạnh Cường, Vụ trưởng Vụ Nông nghiệp, Văn phòng Chính phủ cho rằng, vướng mắc lớn nhất trong quá trình triển khai chương trình NTM ở các cấp chính là bộ tiêu chí hiện hành. Do đó, ông đề nghị các cơ quan chức năng rà soát kỹ lưỡng để xác định những tiêu chí nào thật sự không thể đạt được, từ đó sớm có những điều chỉnh hợp lý.
Ông Cường cho hay: "Thời gian qua, các tiêu chí ở cấp xã đã được xem xét lại và thời gian tới sẽ tiến tới rà soát bộ tiêu chí cấp huyện. Tuy nhiên, việc điều chỉnh cần thận trọng để không gây mâu thuẫn hoặc xung đột với các quan điểm và chủ trương phát triển khác, đồng thời không nên giảm bớt quá nhiều tiêu chí nhằm duy trì tính thực chất của chương trình".
Một vấn đề khác được ông Phạm Mạnh Cường nêu lên là tình trạng một số tiêu chí có quá nhiều thông tư hướng dẫn, gây khó khăn trong việc triển khai tại cơ sở. Ông đề nghị các địa phương nhanh chóng chuẩn hóa quy trình và nội dung hướng dẫn để cấp cơ sở dễ hiểu, dễ thực hiện, tránh tình trạng ra quá nhiều văn bản khiến các đơn vị lúng túng trong việc triển khai.
Về nguồn lực, ông Cường đề nghị cần phân bổ hợp lý và đảm bảo tiến độ giải ngân bởi hiện tại có nhiều địa phương vẫn chưa giải ngân hết vốn đầu tư. Việc thẩm định và công nhận đạt chuẩn các cấp cũng cần được đẩy nhanh tiến độ, đảm bảo tính thực chất và chất lượng.
Ngoài ra, ông cũng nhấn mạnh sau khi đạt chuẩn NTM, nhiều xã không duy trì và củng cố các tiêu chí, dẫn đến nguy cơ tụt chuẩn. Do đó, đề nghị các bộ, ngành liên quan phối hợp chặt chẽ với Bộ NN&PTNT để đề ra giải pháp khắc phục vấn đề này.
Bộ trưởng Lê Minh Hoan nhìn nhận chương trình NTM không chỉ đơn thuần là việc đạt chuẩn các tiêu chí mà còn mang lại sức sống mới cho vùng nông thôn Việt Nam. Bộ trưởng đề nghị Ban chỉ đạo Trung ương nỗ lực, không để xảy ra tình trạng các xã bị "trắng" NTM - tức không đạt được bất kỳ tiêu chí NTM nào. Bộ trưởng Lê Minh Hoan nhấn mạnh, bão số 3 (bão Yagi) đã gây thiệt hại nặng nề, ảnh hưởng rất lớn đến đời sống sinh hoạt, sản xuất của người dân. Điều này đã trực tiếp ảnh hưởng đến kết quả đạt chuẩn NTM, sự bền vững của một số tiêu chí về hạ tầng kinh tế - xã hội, thu nhập, hộ nghèo, môi trường… của nhiều địa phương, đặc biệt là các tỉnh vùng Đồng bằng sông Hồng và miền núi phía Bắc.
Về việc thực hiện các tiêu chí, Bộ trưởng yêu cầu các địa phương sớm hoàn thành các danh mục cũ để đảm bảo tiến độ, cùng với đó các địa phương cần phát huy nội lực nông thôn. Cụ thể, Ban chỉ đạo NTM các cấp cần vượt ra khỏi vai trò "chấm điểm, đánh giá" để trở thành những nhà tư vấn, hỗ trợ các làng, xã phát triển kinh tế đa mục tiêu. Bộ trưởng gợi ý các cán bộ đưa những mô hình hiệu quả, có giá trị gia tăng cao gắn với xây dựng NTM như du lịch nông thôn, thúc đẩy liên kết tiêu thụ sản phẩm OCOP.