Mỗi ngày phát sinh khoảng 8.000 tấn chất thải rắn xây dựng
Ông Võ Nguyên Phong cho biết, thành phố Hà Nội đang trên đà phát triển mạnh mẽ, hiện nay nhiều dự án đầu tư xây dựng các khu đô thị, khu nhà ở, dự án đường giao thông, trong đó có dự án trọng điểm quốc gia đường Vành đai 4 - Vùng Thủ đô đang được triển khai. Trên thực tế, các dự án này cần một số loại vật liệu với khối lượng rất lớn. Tuy nhiên, Hà Nội là thành phố có ngành công nghiệp sản xuất vật liệu xây dựng không quá phát triển. Một trong những khó khăn này là do thành phố không có nguồn nguyên liệu hoặc không có điều kiện khai thác.
Khối lượng lớn chất thải rắn xây dựng gây ra áp lực lên việc quản lý cũng như tác động tiêu cực đến môi trường. Ảnh minh họa
Giám đốc Sở Xây dựng Hà Nội Võ Nguyên Phong cho biết thêm, hiện TP. Hà Nội chưa thể chủ động đủ nguồn cung tại chỗ, đặc biệt là các loại vật liệu rời, như đá xây dựng, đất đắp, cát san lấp nên phải vận chuyển từ các tỉnh lân cận. Trong khi đó, mỗi ngày thành phố có đến hàng nghìn tấn phế thải xây dựng phát sinh.
Báo cáo môi trường quốc gia về quản lý chất thải rắn do Bộ Tài nguyên và Môi trường ban hành cho thấy, tổng lượng chất thải rắn đô thị trên toàn quốc phát sinh trung bình khoảng 60.000 tấn/ngày, trong đó phế thải xây dựng chiếm khoảng 10%-12%. Riêng tại Hà Nội, qua số liệu điều tra và khảo sát của Trường Đại học Xây dựng Hà Nội, mỗi ngày phát sinh từ 8.000 đến 10.000 tấn chất thải rắn xây dựng.
Theo các chuyên gia, khối lượng lớn chất thải rắn xây dựng này gây ra áp lực lên việc quản lý cũng như tác động tiêu cực đến môi trường. Trong khi đó, phương pháp xử lý phổ biến nhất hiện nay là chôn lấp.
Để thúc đẩy sự phát triển của vật liệu xây dựng tái chế, Chính phủ và các cơ quan quản lý đã ban hành nhiều chính sách khuyến khích và hỗ trợ. Nội bật như Chiến lược phát triển vật liệu xây dựng Việt Nam thời kỳ 2021 2030, định hướng tới 2050 đã được Thủ tướng phê duyệt tại Quyết định số 1266/QĐ-TTg ngày 18/8/2020; Chương trình phát triển vật liệu xây dựng không nung tại Việt Nam đến năm 2030 đã được Thủ tướng phê duyệt tại Quyết định số 2171/QĐ-TTg ngày 23/12/2021 với quan điểm tận dụng tối đa các nguồn phế thải có thể tái chế, tái sử dụng làm nguyên liệu để sản xuất vật liệu không nung.
Chiến lược phát triển ngành Xây dựng đến năm 2030, định hướng đến năm 2045 đã được Thủ tướng phê duyệt tại Quyết định số 179/QĐ-TTg, trong đó đặt mục tiêu phát triển mạnh công nghiệp vật liệu xây dựng theo hướng tiết kiệm năng lượng và tài nguyên khoáng sản, thân thiện với môi trường, có hàm lượng công nghệ cao, đáp ứng nhu cầu trong nước, tăng cường xuất khẩu vật liệu xây dựng cao cấp, phát triển các vật liệu xây dựng mới…
Đại diện Viện Khoa học công nghệ và kinh tế xây dựng Hà Nội (Sở Xây dựng Hà Nội) cho biết, đối với Hà Nội, thành phố đã có chủ trương thúc đẩy tái chế chất thải xây dựng và đầu tư một số điểm tập kết, nghiền phế thải xây dựng. Một số dây chuyền tái chế phế thải xây dựng được nhập khẩu từ Áo, Đức.
Bên cạnh đó, TP. Hà Nội cũng đã thí điểm dây chuyền nghiền nhỏ phế thải xây dựng, tái sử dụng làm vật liệu nền móng tại công trường thi công đường Vành đai 3, đoạn Mai Dịch - Nam Thăng Long. Tuy nhiên, việc thí điểm cũng như ứng dụng các sản phẩm tái chế phế thải phá dỡ công trình vào thực tế đang gặp một số khó khăn do chưa có đầy đủ cơ sở pháp lý cũng như tiêu chuẩn kỹ thuật cho việc sử dụng.
Cần có cơ chế, tạo hành lang pháp lý trong quản lý, thu gom và tái chế
Nhu cầu sử dụng vật liệu xây dựng của Hà Nội đứng thứ 2 cả nước, sau TPHCM. Trước nhu cầu cấp thiết sử dụng vật liệu xây dựng mới, vật liệu tái chế, nguồn chất thải rắn xây dựng chính là "tài nguyên" cần nhanh chóng được ứng dụng các công nghệ để tái sử dụng.
Trên thực tế, nhiều loại vật liệu xây dựng tái chế và mới đã bắt đầu được ứng dụng tại Hà Nội và một số địa phương. Các sản phẩm vật liệu xây dựng sử dụng vật liệu nano, đá ốp lát nhân tạo, gạch làm mát, kính tiết kiệm năng lượng, vật liệu lợp thông minh, nhôm profile, nhựa profile… đang dần khẳng định vị thế. Các nhà máy sản xuất vật liệu xây dựng mới cũng đang được đầu tư mạnh mẽ, áp dụng các công nghệ tiên tiến để nâng cao chất lượng và đáp ứng nhu cầu ngày càng khắt khe của thị trường.
Về lâu dài, các loại vật liệu xây dựng mới, vật liệu tái chế, sử dụng phế thải xây dựng đã được ưu tiên đầu tư trong định hướng phát triển vật liệu xây dựng của thành phố Hà Nội.
Thực hiện theo chủ trương thúc đẩy tái chế chất thải xây dựng, Giám đốc Sở Xây dựng Hà Nội Võ Nguyên Phong cho biết, Sở Xây dựng Hà Nội chủ động, phối hợp với các sở, ban, ngành liên quan, UBND các địa phương tạo điều kiện thuận lợi, khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia đầu tư, phát triển sản xuất các chủng loại vật liệu xây dựng mới tiên tiến, vật liệu thay thế vật liệu truyền thống, giảm được ô nhiễm môi trường, bảo đảm hiệu quả kinh tế, xã hội.
Bên cạnh những khó khăn, vướng mắc trong công tác tái chế chất thải xây dựng, thành phố Hà Nội cũng có những thuận lợi để tận dụng "tài nguyên", tái chế vật liệu xây dựng, đồng thời giải quyết vấn đề về môi trường. PGS.TS Nguyễn Hoàng Giang, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Xây dựng Hà Nội cho rằng, Hà Nội có thuận lợi lớn vì trên địa bàn tập trung nhiều cơ sở khoa học sẵn sàng nghiên cứu và triển khai tái chế phế thải xây dựng thành vật liệu.
PGS.TS Nguyễn Hoàng Giang cho biết, gần 10 năm qua, Trường Đại học Xây dựng Hà Nội phối hợp với Sở Xây dựng, Sở Tài nguyên và Môi trường thành phố cùng các đối tác Nhật Bản nghiên cứu xử lý, tái chế chất thải rắn xây dựng. Các đơn vị cũng đã đề xuất một số cơ chế quản lý, công nghệ phù hợp có thể đáp ứng yêu cầu kỹ thuật và ứng dụng trong thực tiễn.
PGS.TS Nguyễn Hoàng Giang cho rằng, các ngành chức năng cần xây dựng và hoàn thiện chính sách, pháp luật về tái chế chất thải trong đó có phế thải xây dựng, hình thành thị trường chất thải có thể tái chế, tái sử dụng; đồng thời xây dựng luật tái chế chất thải, các cơ chế chính sách khuyến khích việc tái chế, tái sử dụng chất thải...
Đặc biệt, theo PGS.TS Nguyễn Hoàng Giang, thành phố Hà Nội cần có những chính sách hỗ trợ, thúc đẩy để thu hút sự tham gia của doanh nghiệp bởi các doanh nghiệp sẽ là những đơn vị trực tiếp tham gia, thu gom, phân loại, tái chế.
Vật liệu tái chế được coi là nguồn tài nguyên, đem lại lợi nhuận cho doanh nghiệp. Từ đó, doanh nghiệp tiếp tục đầu tư vào công nghệ và nhân lực để có hướng phát triển bền vững, vừa tránh lãng phí nguồn tài nguyên này, vừa góp phần bảo vệ môi trường.
Trong khi đó, ông Phạm Văn Bắc, Phó Chủ tịch Hội Vật liệu xây dựng Việt Nam cho rằng, TP. Hà Nội hoàn toàn có thể sản xuất vật liệu để tự tự cung, tự cấp, bởi thành phố Hà Nội có khu vực hai bên sông Hồng rất rộng. Một số khu vực có thể quy hoạch trong khoảng thời gian nhất định để làm bãi chứa phế thải xây dựng. Các đơn vị có thể phân loại, tái chế thành cát xây dựng, vật liệu san lấp.
Theo ông Phạm Văn Bắc, việc này không khó thực hiện, tuy nhiên cần sự quyết tâm, tư duy và cách thức tổ chức đúng đắn. Thành phố Hà Nội cần xây dựng cơ chế, tạo hành lang pháp lý trong quản lý, thu gom và tái chế phế thải xây dựng.