Bề dày lịch sử văn hóa lâu đời với nhiều quần thể di tích
Huyện Quốc Oai nằm ở phía Tây, cách trung tâm thành phố Hà Nội khoảng 18km. Huyện có vị trí trung tâm khu vực các quận, huyện phía Tây thành phố Hà Nội: phía Đông giáp quận Hà Đông và huyện Hoài Đức qua sông Đáy, Phía Bắc giáp huyện Thạch Thất và huyện Phúc Thọ, phía Nam giáp huyện Chương Mỹ, phía Tây giáp huyện Thạch Thất và huyện Lương Sơn, tỉnh Hòa Bình. Huyện Quốc Oai nằm trên khu vực chuyển tiếp giữa miền núi và đồng bằng, địa hình bị chia cắt bởi sông ngòi.
Một góc huyện Quốc Oai. Ảnh internet
Về văn hóa, lịch sử, Huyện Quốc Oai có bề dày lịch sử văn hóa lâu đời với nhiều quần thể di tích, danh thắng có giá trị, các làng nghề và những lễ hội dân gian truyền thống và nổi tiếng phải kể đến là Chùa Thầy và Động Hoàng Xá... Huyện hiện có hơn 200 di tích các loại, trong đó có hơn 69 di tích đã được xếp hạng (31 di tích cấp bộ và 38 di tích cấp thành phố); tiêu biểu là các công trình kiến trúc và điêu khắc nổi tiếng từ thời Lê, thời Lý như Chùa Thầy, Đình So, Đình Cấn, Đình Ngọc Than, Đình Phú Mỹ, Chùa Cấn Thượng…; các làng nghề truyền thống với 14 làng nghề trong danh sách làng nghề của Hà Nội, cùng các lễ hội dân gian truyền thống với nhiều nét đẹp văn hóa riêng biệt, tiêu biểu là lễ hội Chùa Thầy, hội hát Dô, hát ví Hàm Rồng, hội vật Yên Nội…
Về quy mô dân số hiện trạng, theo thống kê của UBND huyện Quốc Oai tính đến ngày 31-3-2022, tổng dân số huyện đạt 205.554 người. Theo Nhiệm vụ quy hoạch xây dựng Vùng huyện Quốc Oai được UBND Thành phố phê duyệt tại Quyết định số 600/QĐ-UBND, ngày 30-1-2023, thì dân số dự báo đến năm 2030 đạt khoảng 421.000 người (đô thị: 286.000 người, nông thôn:135.000 người). Dân số dự báo đến năm 2040 đạt khoảng 442.000 người (đô thị: 300.000 người, nông thôn: 141.700 người). Dân số dự báo đến năm 2050 đạt khoảng 464.000 người (đô thị: 324.800 người, nông thôn: 139.700 người). Cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng tích cực, nỗ lực phấn đấu. Năm 2018, huyện Quốc Oai đã được Thủ tướng Chính phủ công nhận đạt chuẩn huyện nông thôn mới. Giai đoạn 2021 - 2022, 3/20 xã (Phú Cát, Đại Thành, Tân Hòa) đã được Thành phố công nhận đạt chuẩn xã nông thôn mới nâng cao.
Quy hoạch phát triển huyện thành 4 vùng chức năng
Theo định hướng điều chỉnh quy hoạch chung, thành phố phía Tây được xác định là đô thị loại I trực thuộc Thủ đô. Đô thị sinh thái Quốc Oai sẽ đóng vai trò trung chuyển giữa đô thị trung tâm và thành phố phía Tây.
Để đáp ứng yêu cầu phát triển đô thị về quy mô diện tích, dân số, trong phạm vi huyện Quốc Oai được xác định mở rộng thêm 950ha về phía Nam. Trong đó, diện tích đô thị sinh thái nằm trong huyện sau khi mở rộng 225ha. Quy mô dân số tương ứng 157.000 người, đạt đô thị loại 3.
Động lực phát triển của huyện là có tuyến đường sắt đô thị số 5 (Văn Cao - Hòa Lạc) đi qua trong tương lai. Huyện Quốc Oai có nhiều tiềm năng phát triển đô thị hiện đại theo mô hình TOD quanh ga đường sắt. Từ các đầu mối giao thông quan trọng, hình thành các mô hình dịch vụ và điểm tập trung dân cư, phát triển các khu vực đô thị, khu thương mại, du lịch và logistics theo hướng hiện đại, thông minh...
Về định hướng mô hình phát triển không gian vùng, dựa vào cấu trúc, không gian tự nhiên của huyện, hệ khung giao thông chính và khu vực dự kiến quy hoạch phát triển không gian mới của huyện được phân thành 4 vùng.
Vùng 1, phát triển đô thị, bao gồm đô thị Hòa Lạc, đô thị sinh thái Quốc Oai. Vùng 2, phát triển du lịch sinh thái, nông nghiệp công nghệ cao lưu vực sông Tích. Vùng 3, du lịch sinh thái, nông nghiệp công nghệ cao lưu vực sông Đáy. Vùng 4 là cảnh quan rừng núi thuộc thành phố phía Tây, khu vực với nhiều diện tích rừng, đồi núi được định hướng phát triển theo hướng bảo tồn, duy trì, phát triển cảnh quan rừng.
Theo các chuyên gia, quy hoạch xây dựng vùng huyện Quốc Oai cần bám sát định hướng quy hoạch chung Thủ đô, bảo đảm nhu cầu phát triển trong tương lai; cần nghiên cứu tiềm năng, thế mạnh của huyện trong mối liên hệ vùng. Trên cơ sở đánh giá lại kết quả thực hiện quy hoạch cũ, phân tích khó khăn, vướng mắc, từ đó có tính kế thừa khi lập quy hoạch mới.
Chủ tịch UBND huyện Quốc Oai Nguyễn Trường Sơn cho biết, ngay sau khi UBND thành phố ban hành Quyết định phê duyệt nhiệm vụ lập quy hoạch xây dựng vùng huyện Quốc Oai đến năm 2030 và tầm nhìn năm 2050, Ban Thường vụ Huyện ủy tập trung chỉ đạo UBND huyện khẩn trương triển khai công tác lập quy hoạch.
Chú trọng phát triển đô thị và nông thôn theo định hướng Quy hoạch chung
Hiện nay, công tác quản lý quy hoạch phát triển kinh tế xã hội, quy hoạch xây dựng, quy hoạch đô thị được duyệt trên địa bàn huyện Quốc Oai cơ bản đáp ứng yêu cầu đối với các Dự án đầu tư xây dựng (Khu đô thị, Khu nhà ở, Khu đấu giá, tái định cư, đất dịch vụ, các Dự án vốn trong và ngoài ngân sách được phê duyệt) và các công trình xây dựng nhà ở riêng lẻ của nhân dân tại khu vực thị trấn Quốc Oai.
Tuy nhiên, vẫn còn một số hạn chế tồn tại. Đại diện UBND huyện Quốc Oai cho biết, điển hình công cụ thực hiện quản quản lý quản lý quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội, quy hoạch xây dựng, quy hoạch đô thị chưa phủ kín quy hoạch chi tiết và quy hoạch phân khu, chưa có quy chế quản lý quy hoạch kiến trúc (quy chế kiến trúc) của huyện.
Theo lãnh đạo UBND huyện Quốc Oai, Thị trấn sinh thái Quốc Oai, Đô thị Hòa Lạc là các khu vực quan trọng về kiến trúc cảnh quan, tuy nhiên việc phân loại, phân vùng khu vực đô thị và khu vực nông thôn hiện trạng và quy hoạch chưa rõ ràng, thống nhất giữa các quy định về quản lý địa giới hành chính, phân loại đất đai, quy hoạch xây dựng, quy hoạch đô thị gây khó khăn cho việc quản lý quy hoạch kiến trúc.
Giữa quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội với quy hoạch xây dựng, quy hoạch đô thị, quy hoạch sử dụng đất và các quy hoạch ngành, chuyên ngành và mạng lưới của thành phố, huyện Quốc Oai còn có sự chưa thống nhất, đồng bộ.
Bên cạnh đó, nhiều quy hoạch, dự án đã được phê duyệt nhưng chậm triển khai hoặc còn nhiều nội dung bất cấp phải điều chỉnh nhưng chưa được giải quyết kịp thời dẫn đến tình trạng manh mún, chắp vá về quy hoạch kiến trúc, hạ tầng kiến trúc.
Các quy hoạch được duyệt nhưng việc xây dựng kế hoạch triển khai, kêu gọi thu hút đầu tư, phân bổ nguồn lực thực hiện và phân cấp ủy quyền trong quản lý kinh tế - xã hội tại địa phương còn nhiều hạn chế nên chưa phát huy tối đa nguồn lực.
Đối với Chương trình xây dựng nông thôn mới, nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu cấp huyện và cấp xã thì các tiêu chí của Trung ương, các bộ ngành, Thành phố Hà Nội và hướng dẫn của các sở, ngành (tiêu chí quy hoạch, nhà ở) mới quan tâm đến chỉ tiêu, số liệu định tính mà chưa có cụ thể hóa nên chưa đủ cơ sở vào lồng ghép trong quá trình lập các quy hoạch, như Quy hoạch Thủ đô, Quy hoạch xây dựng vùng huyện.
Ngoài ra, việc triển khai thực hiện các quy hoạch, dự án đầu tư xây dựng các khu du lịch sinh thái, di tích, nông nghiệp, trang trại, làng nghề, sản xuất nông nghiệp công nghệ cao còn vướng mắc do thiếu các quy định, tiêu chuẩn, quy chuẩn gây khó khăn trong quá trình thực hiện và quản lý nhà nước.
Trên địa bàn huyện Quốc Oai: mô hình phát triển đô thị và nông thôn theo định hướng Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô Hà Nội, Quy hoạch chung xây dựng huyện Quốc Oai, Quy hoạch chung Thị trấn sinh thái Quốc Oai, Quy hoạch chung đô thị Hòa Lạc còn nhiều bất cập, phát triển đô thị và nông thôn chưa đúng phương án quy hoạch (chưa phủ kín quy hoạch phân khu, quy hoạch chi tiết khu vực đô thị, tỉ lệ đô thị hóa thấp...).
Công tác lập quy hoạch được huyện Quốc Oai đang được triển khai quyết liệt, để giải quyết những khó khăn, vướng mắc, đại diện UBND huyện Quốc Oai đề xuất sửa đổi, bổ sung các văn bản hướng dẫn thi hành các luật, pháp lệnh sửa đổi, bổ sung một số điều có liên quan đến quy hoạch cho phù hợp với quy định của Luật Quy hoạch.
Các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương cần phối hợp chặt chẽ với các bộ ngành Trung ương trong quá trình lập quy hoạch tỉnh để bảo đảm quy hoạch tỉnh đồng bộ với quy hoạch cấp quốc gia, cấp vùng, quy hoạch ngành, lĩnh vực trên địa bàn tỉnh.
Đề nghị các cấp có thẩm quyền đẩy nhanh tiến độ quy hoạch tổng thể quốc gia, vùng, quy hoạch ngành, lĩnh vực.
Xây dựng khung yêu cầu nội dung quy hoạch Thủ đô lồng ghép các nội dung về quy hoạch cấp quốc gia, quy hoạch chung xây dựng Thủ đô, quy hoạch xây dựng vùng huyện, phương án quy hoạch các ngành lĩnh vực để tích hợp thống nhất đồng bộ...