Công tác quản lý xây dựng đô thị hiện nay
Thứ hai, 19/06/2006 00:00
Trước sự phát triển của nền kinh tế thị trường và tốc độ đô thị hóa rất nhanh tại các thành phố lớn như hiện nay, việc quản lý quy hoạch xây dựng đô thị ngày càng trở nên phức tạp, đòi hỏi các nhà quản lý phải có những công cụ khoa học, đồng bộ, giúp cho quá trình quản lý được chính xác và hiệu quả.
Một trong các công cụ cần thiết mà hiện nay còn khá mới mẻ đối với các nhà quản lý đô thị ở Việt Nam chính là nội dung Thiết kế đô thị trong quy hoạch xây dựng đô thị.Việc đưa nội dung Thiết kế đô thị vào trong Luật Xây Dựng là kết quả của cả một quá trình nghiên cứu nhằm đưa công tác quản lý quy hoạch xây dựng đô thị tại Việt Nam tiến lên tiệm cận với khoa học về quản lý quy hoạch xây dựng đô thị của các nước phát triển trên thế giới và khu vực. Đây là một việc làm hết sức cần thiết nhằm góp phần giải quyết các bất cập trong quá trình quản lý quy hoạch xây dựng đô thị hiện nay, nhất là đối với thành phố Hồ Chí Minh, một đô thị loại đặc biệt có mức độ phát triển mạnh nhất trong cả nước.
Từ trước đến nay, việc quản lý quy hoạch xây dựng đô thị chủ yếu dựa trên các đồ án quy hoạch bao gồm các đồ án quy hoạch chung, các đồ án quy hoạch chi tiết xây dựng đô thị tỷ lệ 1/2000, tỷ lệ 1/500, trong đó đồ án quy hoạch chung mang tính định hướng còn các nội dung cụ thể được xác định trong các đồ án quy hoạch chi tiết xây dựng đô thị. Tuy nhiên hiện nay, đa số các đồ án quy hoạch chi tiết xây dựng đô thị tỷ lệ 1/500 thường chỉ được thực hiện khi đã có dự án đầu tư cụ thể nên việc quản lý vẫn chủ yếu dựa vào các đồ án quy hoạch chi tiết xây dựng đô thị tỷ lệ 1/2000, trong đó nội dung chủ yếu là xác định chức năng sử dụng đất cho từng khu vực, trong trung tâm thường là các ô phố và các chỉ số khác như dân số, mật độ xây dựng, hệ số sử dụng đất, tầng cao trung bình…. Đây là những chỉ số mang tính tổng quát chung, chưa xác định được định hướng phát triển không gian của đô thị, tầng cao của các khu vực cũng như việc tổ chức không gian, tầng cao trên các tuyến đường, tại các vị trí là điểm nhấn … Thêm vào đó, đồ án quy hoạch chi tiết xây dựng đô thị tỷ lệ 1/2000 cũng chưa được thực hiện xong trên toàn bộ địa bàn thành phố nên quá trình quản lý quy hoạch xây dựng đô thị trong thời gian vừa qua còn gặp nhiều bất cập. Mô hình định hướng tầng cao không gian đô thị của thành phố chưa có, việc xác định các chỉ tiêu đối với các công trình kiến trúc cụ thể nếu chỉ dựa vào các chỉ tiêu của đồ án quy hoạch chi tiết xây dựng đô thị tỷ lệ 1/2000 và ngay cả khi có các đồ án quy hoạch chi tiết xây dựng đô thị tỷ lệ 1/500 còn rất nhiều khoảng hở, thiếu nhiều tiêu chí để tạo được sự thống nhất, công bằng và tính thẩm mỹ cho không gian đô thị.
Với công cụ quản lý là quy hoạch chi tiết xây dựng đô thị có nội dung Thiết kế đô thị, trật tự trong quy hoạch chi tiết xây dựng đô thị được xác lập trong không gian 3 chiều. Bên cạnh tính mỹ quan, tính công bằng trong việc sử dụng đất đã được đưa vào xem xét trong bài toán tổ chức không gian, nhất là không gian cải tạo phát triển đô thị. Nội dung Thiết kế đô thị cần được thực hiện hướng tới các mục tiêu chính như sau:
- Thứ nhất là nhằm xây dựng môi trường thẩm mỹ cho không gian đô thị, góp phần hoàn thiện, nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân.
- Thứ hai là đảm bảo tính công bằng trong phát triển đô thị để bảo vệ các lợi ích chung của toàn xã hội.
Như vậy, quản lý quy hoạch xây dựng đô thị có nội dung Thiết kế đô thị không chỉ đơn thuần nhằm tạo ra các không gian đẹp, phát triển hài hòa cho các khu vực của Thành phố, mà còn là cơ chế kiểm soát và tạo sự công bằng trong việc sử dụng đất, đảm bảo các quyền lợi của toàn xã hội cũng như mọi thành phần tham gia phát triển đô thị. Đây chính là các điều kiện cần và đủ của nội dung Thiết kế đô thị .
Ngoài mục tiêu xác lập và kiểm soát không gian phát triển của các khu đô thị mới, trong các khu đô thị cải tạo, Thiết kế đô thị đồng thời là công cụ để hỗ trợ giải quyết một số vấn đề của đô thị nảy sinh trong quá trình cải tạo và phát triển. Khi đã có Thiết kế đô thị, định hướng cải tạo và phát triển về không gian của toàn Thành phố, của từng khu vực đã được nghiên cứu, cân nhắc và hoạch định sẵn. Chức năng sử dụng, hệ số sử dụng đất, mật độ xây dựng, các quy định về mặt tầng cao .…của các khu vực, các tuyến đường được xác định một các rõ ràng. Từ đó việc xác định các chỉ tiêu quy họach- kiến trúc như hệ số sử dụng đất, mật độ xây dựng, tầng cao, khoảng lùi tại từng vị trí cụ thể có điều kiện xác định một cách chính xác, với đầy đủ các cơ sở khoa học, tránh khỏi những sai sót đáng tiếc có thể xảy ra.
Cho đến nay, mặc dù đã đuợc quy định trong Luật Xây Dựng và hướng dẫn theo Nghị định số 08 của Chính phủ, trong đó quy định đưa nội dung Thiết kế đô thị vào quy hoạch chi tiết xây dựng đô thị tỷ lệ 1/2000, 1/500, quy định này trong quá trình thực hiện vẫn còn gặp khá nhiều bất cập. Một bộ phận trong chúng ta vẫn còn quan niệm chưa thật chính xác, dẫn tới cách nhìn nhận về nội dung Thiết kế đô thị một cách đơn giản chỉ dưới góc độ mỹ thuật của không gian đô thị, từ đó có suy nghĩ chỗ nào cần làm đẹp, cần chăm chút không gian đô thị thì mới phải làm Thiết kế đô thị mà quên hẳn nội dung thứ hai vô cùng quan trọng của Thiết kế đô thị là tạo ra cơ chế kiểm soát và tạo sự công bằng trong việc sử dụng đất đai, phát triển đô thị.
Nhận thức sâu sắc đựơc các vần đề nêu trên, Sở Quy hoạch- Kiến trúc, trong thời gian qua và nhất là trong thời gian gần đây đã có những nỗ lực trong tiến trình đẩy mạnh việc đưa nội dung Thiết kế đô thị vào quy trình quản lý quy hoạch xây dựng đô thị tại Thành phố. Từ cuối năm 2004, Sở Quy hoạch- Kiến trúc đã tiến hành đồng thời 2 công việc:
- Một là tổ chức nghiên cứu quy hoạch chi tiết của Khu trung tâm mới Thủ Thiêm mà trong đó, nội dung thiết kế đô thị đã được tiến hành thực hiện một cách hoàn chỉnh vừa được Thành phố phê duyệt và ban hành để tiến hành nghiên cứu mẫu xây dựng nội dung Thiết kế đô thị cho một phần khu vực trung tâm Thành phố ô phố Lê Lợi-Nguyễn Huệ-Tôn Thất Thiệp-Pasteur. Hồ sơ này Sở đã trình và được UBND thành phố chấp thuận. Bên cạnh đó, Sở cũng đã nghiên cứu xây dựng nội dung Thiết kế đô thị cho trục đường Nguyễn Văn Trỗi-Nam Kỳ Khởi Nghĩa, trục đường quan trọng đang được cải tạo mở rộng. Cả 2 công trình nghiên cứu này, Sở cũng đã báo cáo và được Bộ Xây Dựng đánh giá tốt. Từ những nghiên cứu mẫu xây dựng Thiết kế đô thị của 2 khu vực này, Sở đã tiến hành tổng kết và đề xuất được quy trình xây dựng Thiết kế đô thị để sử dựng trong việc triển khai nội dung Thiết kế đô thị cho các trục đường và các ô phố tại thành phố Hồ Chí Minh.
- Hai là trao đổi với các quận- huyện để giúp xác định các khu vực cần ưu tiên tập trung xây dựng Thiết kế đô thị , các bước công việc cần chuẩn bị để có thể triển khai nội dung Thiết kế đô thị . Sở cũng đã lập kế hoạch để trao đổi với các đơn vị tư vấn thiết kế về các nội dung yêu cầu cũng như quy trình xây dựng Thiết kế đô thị.
Đối với khu vực lõi trung tâm của Thành phố tại Quận 1, do tính nhạy cảm và mức độ phức tạp về không gian, Sở cũng đang đề xuất với UBND thành phố cho phép tổ chức một cuộc thi quốc tế để tìm ý tưởng về các khả năng phát triển không gian mà thực chất là các lời giải cho bài toán Thiết kế đô thị cho khu trung tâm thành phố Hồ Chí Minh.
Đối với các khu vực đang thực hiện quy hoạch chi tiết xây dựng đô thị tỷ lệ 1/2000, 1/500, Sở đang tổng hợp, phân tích các nhu cầu về quản lý không gian phát triển đô thị để một mặt đưa ra yêu cầu bắt buộc thực hiện nội dung Thiết kế đô thị khi thực hiện các hồ sơ quy hoạch chi tiết xây dựng đô thị tỷ lệ 1/2000, 1/500 ở các khu vực được xác định là có tầm quan trọng, cần quản lý về không gian kiến trúc-cảnh quan và kiểm soát không gian phát triển đô thị, mặt khác trình UBND thành phố phối hợp với Bộ Xây Dựng ban hành Quy định về quản lý kiến trúc đô thị cho thành phố Hồ Chí Minh dựa trên Nghị định của Chính phủ sắp ban hành về Quản lý kiến trúc đô thị.
Từ những nhận định và phân tích ở trên, chúng ta có quyền tin tưởng rằng: với việc nhận thức đúng và đầy đủ mục tiêu-nội dung của việc đưa nội dung Thiết kế đô thị vào công tác quản lý quy hoạchxây dựng đô thị, nhất là trong giai đoạn lập và thực hiện quy hoạch chi tiết xây dựng đô thị ở các tỷ lệ 1/2000, 1/500 sẽ mang ý nghĩa quyết định cho tương lai phát triển của thành phốHồ Chí Minh. Đó là sự phát triển ổn định, hài hòa, tạo môi trường sống và làm việc tốt cho mọi người.
PGS TS.Nguyễn Trọng Hòa
Nguồn tin: Tạp chí Quy hoạch và Kiến trúc số 6 ngày 7/6/2006