Nhà ở di dân tái định cư là một khái niệm mới để chỉ những ngôn nhà được xây dựng phục vụ cho việc đền bù, giải toả các hộ dân cư từ một địa điểm sống ổn định từ trước đến một địa điểm mới khác có độ ổn định cao hơn do nhu cầu phát triển kinh tế xã hội của quốc gia hoặc yêu cầu đặc biệt khác.
Nhà ở di dân tái định cư được phân ra nhiều cấp hạng như chung cư cao tầng, thấp tầng, liền kề, thấp tầng gián cách.
Yêu cầu chung về xây dựng nhà ở di dân tái định cư là phải đẩy nhanh tốc độ xây dựng và giá thành phải hợp lý. Đồng thời, kiến trúc nhà ở phải phù hợp với phong tục tập quán của người dân ở từng địa phương khác nhau. Do đó việc lựa chọn vật liệu xây dựng phải được cân nhắc dựa vào các yêu cầu nêu trên.
Vật liệu xây dựng cho nhà di dân tái định cư ở khu vực đô thị, đồng bằng khá phong phú về chủng loại và các cấp chất lượng, việc cung ứng, vận chuỷen cũng dễ dàng. Nhưng ở khu vực miền núi, việc lựa chọn vật liệu xây dựng phù hợp khó khăn hơn rất nhiều, cước phí vận chuyển lớn. Trước mắt và trong những năm sắp tới, Nhà nước ta sẽ triển khai xây dựng nhiều công trình kinh tế ở các khu vực miền núi như: thủy điện, khai thác và chế biến khoáng sản, các công trình giao thông..., đòi hỏi phải di chuyển một khối lượng khá lớn dân cư đến nơi ở mới nên nhu cầu về vật liệu xây dựng phù hợp cho các dự án di dân tái định cư này rất lớn. Bài viết này muốn giới thiệu về hai công nghệ thích hợp sản xuất ngói màu và gạch block bê tông nhỏ dựa trên việc sử dụng các nguồn nguyên liệu sắn có tại địa phương, cung cấp sản phẩm tại chỗ và có thể sử dụng được trong các dự án di dân tái định cư ở khu vực miền núi.
1. Ngói màu
Ngói màu là loại ngói xi măng cát được phủ màu bằng cách trộn trực tiếp bột màu vào phối liệu hoặc phun sơn màu lên bề mặt viên ngói.
Ở nước ta, công nghệ sản xuất ngói xi măng cát đã được phổ biến hơn 4 thập kỷ nhưng chủ yếu là công nghệ thủ công. Đến nay, công nghệ này vẫn tồn tại ở các địa phương, có đóng góp không nhỏ trong việc tạo ra vật liệu lợp giá rẻ ở nông thôn, vùng núi, vùng xa.
Tuy nhiên, theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá, loại ngói xi măng cát này phải được cải tiến về mẫu mã, màu sắc, nang cao cường độ uốn, độ chống thấm nước để tạo ra mái nhà có chất lượng và tính thẩm mỹ kiến trúc cao hơn. Cuối thập niên 90 của thế kỷ trước, có một doanh nghiệp đã mua thiết bị và công nghệ của Italia, Nhật Bản, CHLB Đức để sản xuất ngói màu.
Viên ngói có kích thước 330x400x10mm tương đương 10 viên/m2, mỗi viên nặng 4 - 4,2kg, trọng lượng mái cỡ 40 - 42kg/m2 tương đương với ngói sét nung 22 viên/m2.
Viên ngói có cấu hình đẹp hình 1, có thể phủ các màu sắc khác nhau theo sở thích hoặc không phủ.
| ' border=0 src='/image/images?img_id=com.vportal.portlet.vcms.model.VcmsArticle.4881.769' /> |
| Hình 1. Viên ngói xi măng |
Tuy nhiên, công nghệ và thiết bị của các nước nêu trên cần vốn đầu tư lớn, mặt bằng nhà xưởng phải rộng, tiêu tốn nhiều năng lượng nên chỉ có thể đầu tư ở các khu vực đô thị, nơi mà người tiêu dùng có khả năng thanh toán ở mức chi phí cao.
Cũng để sản xuất ra viên ngói màu có kiểu dáng như thế, một loại hình công nghệ thích hợp hơn cho vùng nông thôn, miền núi đã được đề xuất, có công suất 3000m2/tháng 3600m2/năm.
* Bộ thiết bị gồm:
- 06 máy rung ép.
- 2500 khuôn nhựa
- 08 giá dưỡng hộ.
- 01 máy trộn bê tông.
- 01 máy nén khí.
- 01 súng phun sơn.
Các thiết bị này đều được chế tạo ở trong nước với giá khoảng 130 triệu đồng. Bộ thiết bị này có thể di chuyển đến ngay tạn chân công trình xây dựng để tổ chức sản xuất và cung cấ tại chỗ, làm giảm cước phí vận chuyển sản phẩm vốn thường cao hơn so với cước vận chuyển cát và xi măng.
| ' border=0 src='/image/images?img_id=com.vportal.portlet.vcms.model.VcmsArticle.4881.770' /> |
| |
Công nghệ này đã được triển khai ở một số địa phương như: Sơn La, Thái Nguyên, Cao Bằng, Yên Bái, Nghệ An, Hà Tây, Hà Tĩnh. Giá bán dao động từ 3000 đến 6000đồng/viên tuỳ thuộc vào chất lượng phủ màu.
Vấn đề tồn tại cuả công nghệ ngói màu kể cả công nghệ nhập từ châu Âu và Nhật Bản là độ bền của lớp phủ màu ở điều kiện khí hậu của nước ta.
Nếu phủ màu bằng cách cho bột màu trực tiếp vào phối liệu thì màu sắc của viên ngói không bóng đẹp và nhanh bị rêu mốc. Nếu dùng sơn màu để phun lên mặt ngoài của viên ngói thì màu sắc bóng đẹp hơn nhưng độ bền màu của viên ngói lại kém chất lượng kém vì chấtt tạo màng hữu cơ dù chất lượng cao đến mấy cũng khó bền trong điều kiện nóng ẩm như ở nước ta. Chi phí sơn màu chiếm gần 40% cơ cấu giá thành của viên ngói. Nếu bảo hành độ bền màu của viên ngói. Nếu bảo hành độ bền màu của viên ngói trên 5 năm thì nhà sản xuất bắt buộc phải đẩy giá thành viên ngói lên cao, sẽ rất khó cạnh tranh so với viên ngoía sé nung.
Trung tâm Vật liệu hữu cơ và Hoá phẩm xây dựng - Viện Vật liệu xây dựng, đang nghiên cứu một loại sơn chuyên dùng cho ngói màu trên cơ sở biến tính Silicat Kali bằng polyme. Kết quả ban đầu cho thấy, sơn có độ bám dính rất cao, bền màu trong điều kiện thời tiết nắng mưa đột ngột, ẩm ướt. Tuy màu sắc không được bóng như sơn gốc hữu cơ nhưng vẫn đảm bảo được vẻ đẹp bên ngoài của viên ngói và giá thành sản phẩm thấp. Sau khi hoàn thiện công nghệ, chắc chắn loại sơn này sẽ đáp ứng được các yêu cầu cơ bản phủ màu cho ngói xi măng cát trong điều kiện khí hậu nóng ẩm ở nước ta, góp phần thúc đẩy phát triển sản xuất ngói màu sử dụng trong xây dựng nhà di dân tái định cư ở miền núi riêng và nhà ở nông thôn cũng như đô thị nói chung.
2. Gạch block bê tông nhỏ
Gạch block bê tông mới được sản xuất hơn mộtnthập kỷ qua ở nước ta. Gạch block bê tông có tính chất cơ lý cao nhưng lại theo công nghệ, thiết bị, mãu mã của nước ngoài nên kích thước viên gạch lớn, khối lượng nặng, giá thành cao, kỹ thuật xây dựng khác xa so với gạch đất nung nên chưa được nhân dân ta ưa chuộng. Sản phẩm gạch block mới được sử dụng trong xây dựng tường rào, khu phụ, cơ xưởng. Rất hiếm nhà ở xây bằng gạch block.
Để gạch block bê tông được sử dụng rộng rãi hơn trong xây dựng nhà ở, Trung tâm Vật liệu hữu cơ và Hoá phẩm xây dựng - Viện Vật liệu xây dựng đã nghiên cứu và cải tiến thiết bị, công nghệ và mẫu mã của viên gạch block để chủ nhà và người thợ xây có thể xây nhà bằng hiểu biết và tay nghề của mình như xây bằng gạch đất sét nung.
| ' border=0 src='/image/images?img_id=com.vportal.portlet.vcms.model.VcmsArticle.4881.771' /> |
| |
* Bộ thiết bị sản xuất bao gồm:
- 01 máy trộn bê tông
- 01 máy ép rung hình 4.
- 01 xe vận chuyển sản phẩm.
- 500 khay gỗ kích thước 500x270x25 mm
Các thiết bị này đều được chế tạo ở trong nước, tổng chi phí khoảng 30 triệu đồng. Công suất 1 triệu viên tiêu chuẩn/năm sản xuất 1 ca.
Kích thước viên gạch 200x100x100mm, 2 lỗ rỗng dọc viên gạch với độ rỗng 30%, tương đương 1,43viên gạch đất sét nung tiêu chuẩn, nặng khoảng 2,5 - 2,8kg/viên. mác gạch từ 35, 50, 75. Giá thành sản xuất khoảng 280 - 320 đồng /viên tuỳ thuộc vào giá thành xi măng và giá cốt liệu của từng địa phương trong đó chi phí điện năng rất thấp khoảng 7 đồng/viên.
So với thiết bị rung ép mi ni của Trung Quốc thì thiết bị rung ép cải tiến này thuận tiện hơn ở chỗ: chỉ cần một thiết bị rung ép còn khuôn có thể thay thế khuôn có kiểu dáng khác nhau. Cũng như bộ thiết bị sản xuất ngói màu, bộ thiết bị sản xuất gạch block bê tông nhỏ có thể di chuyển đến tận chân công trình để sản xuất và cung cấp gạch tại chỗ.
| ' border=0 src='/image/images?img_id=com.vportal.portlet.vcms.model.VcmsArticle.4881.772' /> |
| Hình 4. Máy ép rung |
Công nghệ này đã được phổ biến đến một số địa phương như: Sơn La, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Trị.
3. Kết luận
Công nghệ sản xuất ngói màu và gạch block bê tông nhỏ có quy trình công nghệ đơn giản, thiết bị cơ động được chế tạo trong nước, dễ vận hành, vốn đầu tư nhỏ.
Nguyên liệu sử dụng chủ yếu có sẵn ở địa phương trừ sơn màu cho ngói phải cung cấp từ nơi khác tới nhưng khối lượng nhỏ.
Hình thức sản phẩm đẹp, giá cả cạnh tranh được với gạch và ngói sét nung ở những nơi việc sản xất gạch ngói nung không được thực hiện được, nguồn cung cấp quá xa nên cước phí vận chuyển cao. Kỹ thuật xây dựng xây tường, lợp mái tương tự gạch ngói nung.
Là công nghệ than thiện môi trường, không tạo ra phế thải sản xuất, ngược lại còn tận dụng phế thải từ công nghệ khác đẻ sản xuất ra sản phẩm hữu ích hơn.
KS. Trần Quốc Tế
Nguồn tin: Thông tin KHCN Vật liệu xây dựng, số 2/2006