Thành phố Hồ Chí Minh công nghiệp hóa - hiện đại hóa dưới góc nhìn kiến trúc quy hoạch

Thứ năm, 13/07/2006 00:00

Một thành phố hiện đại cũng đồng nghĩa với một thành phố đẹp - kiến trúc đẹp, cảnh quan ngoạn mục, những con đường quyến rũ và bờ sông thoáng đãng lộng gió. Cái đẹp của thành phố hiện đại không phải là một mảng đô thị tách biệt hẳn với lịch sử và truyền thống, tách biệt khỏi thiên nhiên. Một thành phố hiện đại hóa phải là một thành phố đầy tính nhân văn và đặm đà bản sắc.

Nói đến thành phố là nói đến công nghiệp - công nghiệp tiên tiến của thời đại. Thành phố nhất là thành phố lớn, chính là nơi thể hiện cao tính chất công nghiệp hóa, hiện đại hóa.

Đối với thành phố Hồ Chí Minh, thì phải là những công nghiệp hiện đại nhất - công nghiệp mũi nhọn, công nghiệp kỹ thuật cao, công nghiệp có chọn lọc… công nghiệp được xử lý ô nhiễm nghiêm khắc.

Thành phố Hồ Chí Minh còn là trung tâm thương mại, tài chính, giao dịch kinh tế đối ngoại, giao lưu văn hoá khoa học kỹ thuật… do vậy thành phố phải có những kiến trúc và tiện nghi đô thị hiện đại nhất. Trong thời đại nền kinh tế có tính toàn cầu, hiện đại hóa là yêu cầu bức xúc.

Thành phố lớn với cơ cấu chính là công nghiệp, thương mại, dịch vụ, tài chính… là thành trì, là động lực của sự phát triển kinh tế của một đất nước và phải ra sức hiện đại hóa các cơ cấu đó để tạo ra của cải vật chất tối đa và hoàn hảo. Nhưng thành phố, còn chính là nơi sinh sống của hàng triệu con người. Những thập kỷ trước đây các thành phố lớn trên thế giới đã có mức độ công nghiệp hóa rất cao, bao gồm luôn cả công nghiệp hóa cuộc sống của con người, và con người trở thành công cụ của công nghiệp hóa.

Ngày nay trong thành phố hiện đại, cuộc sống con người cũng được hiện đại hóa văn minh hoá, chứ không phải là máy móc hóa. Một thành phố hiện đại hóa phải luôn luôn bảo đảm sự cân bằng giữa hai yếu tố: phát triển kinh tế hiệu quả và cuộc sống con người hạnh phúc.

Đối với yếu tố con người, thế nào là thành phố hiện đại hóa - Hội nghị quốc tế Nền kinh tế có tính toàn cầu và các đô thị cực lớn họp tại Melbourn tháng 12/1994 xác định:

- Chỗ ở và tiện nghi gia đình đầy đủ, ngày càng được tăng lên theo mức sống và gần gũi với thiên nhiên.

- Phương tiện đi lại dễ dàng, nhanh chóng, an toàn, thoải mái.

- Cơ sở và phương tiện nâng cao dân trí tốt nhất.

- Tiện nghi xã hội, dịch vụ công ích phục vụ tốt nhất cho con người trong mua sắm, vui chơi giải trí, giữ gìn sức khỏe…

- Môi trường trong sạch, kể cả một môi trường sống lành mạnh.

- Và dĩ nhiên là mọi người phải có công ăn việc làm.

Chưa bao giờ yếu tố con người được đề cao như ngày nay, khi cuộc sống đô thị tiến vào hiện đại hoá. Ở Melbourn người ta tháo bỏ bớt bến cảng để xây thêm công viên; sông Sein - Paris những thập kỹ trước ô nhiễm là thế nay lại thấy đầy người ngồi thảnh thơi câu cá; và ở Đông Nam Á thì Xingapo là điển hình của một thành phố hiện đại hóa.

Không phải chỉ có tàu điện ngầm, tàu điện nổi mới là giao thông hiện đại. Ở Zurich và Strasbourg, ở Melbourn và San Fransisco vẫn còn là những tàu điện bánh sắt đương nhiên không phải như tàu điện leng keng của bờ hồ Hà Nội thuở xưa, nhưng thật tiện lợi và thỏa mái chứ không phải vội vã, căng thẳng như Métro ở Tokyo.

Thành phố hiện đại không phải là nhà nhà đều có máy lạnh nhiệt độ Bangkok tăng lên 1oC vì những chiếc máy lạnh đó, mà là một thành phố được hòa mình trong thiên nhiên, nhà là một phần của thiên nhiên, của sinh thái.

Một thành phố hiện đại cũng đồng nghĩa với một thành phố đẹp - kiến trúc đẹp, cảnh quan ngoạn mục, những con đường quyến rũ và bờ sông thoáng đãng lộng gió. Cái đẹp của thành phố hiện đại không phải là một mảng đô thị tách biệt hẳn với lịch sử và truyền thống, tách biệt khỏi thiên nhiên. Một thành phố hiện đại hóa phải là một thành phố đầy tính nhân văn và đặm đà bản sắc.

Vâng! Thành phố chúng ta đang tính đến các tuyến tàu điện ngầm và đang quy hoạch những khu đô thị phát triển mới có những chuẩn mực như đã nêu ở trên; những khu công nghiệp kỹ thuật cao, những khu du lịch văn hóa thể dục thể thao hiện đại và những cây cầu, đường hầm xuyên lòng sông nối với trung tâm thành phố phát triển rất quy mô bên bờ Đông sông Sài Gòn.

Hôm nay, thành phố chúng ta đang biến nhiều khu nhà ổ chuột thành khu ở khang trang hơn: Nhiêu Lộc - Thị Nghè là bước đi tiên phong trong việc cải tạo kênh rạch ô nhiễm; xe buýt đang khôi phục và phát triển; ngã tư Hàng Xanh đã thông thoáng và còn nhiều ngã tư khác đã được xây dựng thành nút giao thông; nhiều công viên mới, đường phố mới và một số nhà cao tầng đã mọc lên ở trung tâm. Bộ mặt thành phố bắt đầu thay hình đổi dạng.

Rất nhiều người quan ngại về thành phố chúng ta trong tương lai: kẹt xe, ô nhiễm không khí, kiến trúc cao tầng và lai tạp, làm mất đi những hình ảnh của lịch sử và quá khứ, làm mờ nhạt đi bản sắc văn hóa… Mối quan ngại đó thật đúng đắn và sâu sắc. Vì thế có người khuyến cáo: Đừng làm biến dạng quá nhiều! Đừng làm thay đổi quá lớn!

Song, phải nhìn vào thực trạng đô thị của ta hôm nay. Những khu dân cư dày đặc với mật độ dân số 300-400người/ha, với mật độ xây dựng 90-100%, vẫn còn rất nhiều khu nhà lụp xụp và xuống cấp nghiêm trọng, cây xanh ít ỏi, kênh rạch ô nhiễm nặng, đường phố biến thành sông sau những cơn mưa lớn… Và ngay cả ở trung tâm thành phố cũng chưa có con đường nào khang trang, hoàn chỉnh tạo được bộ mặt đô thị tương xứng với tầm vóc, với vai trò vị trí của thành phố trong giai đoạn phát triển hiện nay. Vẫn còn đó bao nhiêu nhức nhối, vẫn còn đó một cự ly khá xa với các thành phố trong khu vực, mặc dù những thành phố đó vẫn có những khoảng cách ít nhiều với một thành phố văn minh hiện đại.

Song song với việc phát triển những khu đô thị mới chuẩn mực thì không thể không chỉnh trangcải tạo ngay thành phố hiện hữu. Việc chỉnh trang cải tạo thành phố cũ có những khó khăn nhất định, nhưng cũng có những thuận lợi hơn rất nhiều so với khu phát triển mới.
Chỉnh trang cải tạo là phải thay đổi, phải thay đổi rất cơ bản, và chỉ có như vậy thành phố cũ mới tiến lên hiện đại hoá - hiện đại háa theo những nội dung đã nêu ở trên.

Qua những năm mở cửa, chúng ta đã biết được kinh nghiệm của nhiều nước, đã tiếp cận được nhiều vấn đề của thời đại chứ không đến nỗi quá ngỡ ngàng và cũng đã có nhiều cách làm sáng tạo. Tư duy thực tiễn sẽ giúp chúng ta không chịu bó tay trước quá nhiều suy luận

Nếu như trên nhiều lĩnh vực kinh tế - xã hội của đất nước, chúng ta đã có niềm tin và đã có thắng lợi, thì trên lĩnh vực xây dựng cải tạo thành phố để trở thành một thành phố văn minh hiện đại và đậm đà bản sắc; tại sao không thể có một niềm tin.

KTS LƯU TRỌNG HẢI -Tạp chí Kiến trúc số 4 60/1996

www.qhkt.hochiminhcity.gov.vn