Tại Việt Nam, tốc độ đô thị hóa nhanh chóng hiện nay đang đặt ra cho cơ quan quản lý nhà nước nhiều vấn đề khó giải quyết. Quỹ đất bề mặt tại các đô thị trong cả nước, đặc biệt là các đô thị lớn như Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng…ngày càng cạn kiệt, dẫn tới tình trạng xây dựng đô thị thiếu quy củ, giao thông tắc nghẽn, ngập úng, các khu vực chức năng đô thị, các khu sinh thái ngày càng bị thu hẹp… Một nguyên nhân quan trọng là do các cơ quan quản lý đô thị thường chỉ tập trung phát triển trên bề mặt mà chưa coi trọng khai thác, sử dụng và phát triển không gian ngầm đô thị. Công trình ngầm thường phát triển sau sự phát triển của các công trình trên mặt đất, đô thị càng hiện đại, không gian ngầm càng khai thác nhiều hơn và sâu hơn. Song cho đến nay sự phát triển không gian ngầm đô thị ở nước ta chưa đồng bộ, chưa có sự tham gia liên ngành. Thêm vào đó, kinh nghiệm trong quy hoạch, xây dựng và phát triển không gian ngầm, đô thị ngầm còn thiếu và hạn chế. Thực tế, các đô thị mới chỉ tập trung đầu tư, xây dựng hệ thống công trình hạ tầng kỹ thuật ngầm đô thị. Không gian giao thông ngầm mới chỉ quan tâm tới một số công trình bãi đỗ xe ngầm, hầm giao thông qua nút, hầm cho người đi bộ. Còn các công trình công cộng ngầm, tàu điện ngầm… mới bước đầu hình thành tại các đô thị lớn, còn lại cơ bản chưa được đầu tư và khai thác sử dụng.

Phát triển không gian ngầm mang lại những lựa chọn tốt hơn trong phát triển đô thị và là xu hướng phát triển trong tương lai nhằm tối ưu hóa tài nguyên đất, mức độ sử dụng đất để đạt được những mong muốn phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Trong quá trình lập quy hoạch, kế hoạch và phát triển không gian ngầm dù ở giai đoạn tiền phát triển, phát triển và sau phát triển, những yếu tố tác động khác nhau sẽ ảnh hưởng đến các quyết định đưa ra liên quan đến phát triển không gian ngầm. Các yếu tố tác động quan trọng cần được xem xét kỹ hơn bao gồm: Các yếu tố về địa chất, kỹ thuật, an toàn và tâm lý, pháp lý và hành chính cũng như kinh tế. Trong số các yếu tố trên, bài viết tập trung về mặt pháp lý. Việc xem xét khía cạnh pháp lý để xác định các vấn đề và giải pháp liên quan đến quy hoạch tổng thể không gian ngầm, đầu tư, bảo vệ môi trường và trách nhiệm pháp lý trong xây dựng đảm bảo việc phát triển không gian ngầm không gây ra các vấn đề trong tương lai.

Đô thị hóa và phát triển đô thị trở thành động lực quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Tỷ lệ đô thị hóa xác định theo địa bàn có chức năng đô thị đã tăng từ 30,5% năm 2010 lên 40,5% năm 2021. Không gian đô thị được mở rộng; hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng kinh tế - xã hội được quan tâm đầu tư theo hướng ngày càng đồng bộ và hiệu quả hơn; chất lượng sống của cư dân đô thị từng bước được nâng cao. Kinh tế khu vực đô thị tăng trưởng ở mức cao, đóng góp khoảng 70% GDP cả nước. Bước đầu đã hình thành cực tăng trưởng kinh tế và trung tâm đổi mới sáng tạo; khoa học, công nghệ; giáo dục, đào tạo tại các đô thị lớn, nhất là tại Thủ đô Hà Nội và TP.HCM.

Hiện nay, môi trường sống ở mọi nơi, nhất là tại các thành phố lớn, đang bị ô nhiễm nghiêm trọng. Đó là mối quan tâm lo lắng không chỉ ở Việt Nam mà của mọi quốc gia trên thế giới. Ô nhiễm môi trường đang làm giảm chất lượng sống của toàn bộ cộng đồng và làm biến đổi các đặc điểm thiên nhiên cơ bản, đe dọa tính sống còn của hệ sinh thái địa cầu.

Đô thị hóa là quá trình phát triển “tự nhiên” không gian sống của con người sau cách mạng công nghiệp. Các cuộc di dân từ vùng nông thôn đến các đô thị lớn là xu hướng trong các thập kỷ vừa qua. Nhu cầu về một môi trường sống hiện đại, đầy đủ tiện ích và chất lượng cao hơn là điều mọi người dân đều hướng tới. Sự gia tăng dân số không ngừng và giá trị bất động sản mang đến cho nền kinh tế đã tạo ra sự “quá tải” đến hệ thống hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội đối với các đô thị lớn hiện nay. Và khi con người đã chiếm lĩnh toàn bộ không gian trên mặt đất, nhu cầu khai thác các không gain dưới mặt đất (không gian ngầm) sẽ trở thành mục tiêu hàng đầu của các đô thị lớn (siêu đô thị).

Ứng dụng hệ thống thông tin địa lý GIS trong quy hoạch xây dựng đến nay đã đạt được những thành tựu nhất định. Mặc dù đã có một số văn bản của nhà nước đề cập đến một số tiêu chí về hệ thống thông tin địa lý GIS nói chung nhưng đến nay chưa có một quy định tổng thể về hệ thống thông tin địa lý của ngành xây dựng. Việc nghiên cứu và xác định các tiêu chí về cơ sở dữ liệu GIS là thiết thực bao gồm các tiêu chí về dữ liệu nền địa lý, chỉ tiêu không gian của dữ liệu và lớp thông tin dữ liệu.

Với tốc độ tăng dân số và phát triển kinh tế nhanh chóng, các đô thị phải đối mặt với những thách thức to lớn, đòi hỏi các giải pháp vừa tối ưu vừa tổng hợp để đáp ứng nhu cầu tăng trưởng, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững. Do đó, xu hướng phát triển không gian đô thị hiện nay trên thế giới là hạn chế mở rộng theo chiều ngang để bảo tồn môi trường tự nhiên, và phát triển theo chiều sâu để khai thác không gian dưới lòng đất. Nhiều đô thị đã phát triển không gian ngầm như châu Á có thành phố Tokyo, Singapore, Bắc Kinh, Thượng Hải, Seoul…và châu Âu có Pairs, Helsinki, Casablanca… Bối cảnh phát triển của các đô thị này đa dạng tùy theo đặc điểm và hạn chế của từng thành phố nên dẫn đến các cách tiếp cận trong việc phát triển không gian ngầm khác nhau. Bài viết này xem xét các cách thức phát triển không gian ngầm đô thị của hai thành phố, một là Singapore với các chiến lược phát triển không gian ngầm đô thị và hai là Casablanca với sự tích hợp không gian ngầm trong quy trình quy hoạch sử dụng đất đô thị để từ đó, rút ra một số bài học kinh nghiệm trong việc quy hoạch và quản lý phát triển không gian ngầm đô thị tại các đô thị Việt Nam trong tương lai.

Phát triển ngầm là một giải pháp quan trọng trong phát triển và định hình lại các khu đô thị nhằm đáp ứng những thách thức trong tương lai. Việc bố trí cơ sở hạ tầng và các công trình khác dưới lòng đất tạo cơ hội thực hiện các chức năng mới trong khu vực đô thị mà không phá hủy di sản hoặc tác động tiêu cực đến môi trường bề mặt, đồng thời mang lại cơ hội cải thiện lâu dài tác động môi trường của các thành phố và sử dụng hiệu quả hơn các nguồn tài nguyên thiên nhiên. Những lợi ích này dành cho các thành phố hiện có và đang tái phát triển, nhưng có thể được thực hiện cho các thành phố mới đang phát triển một cách dễ dàng hơn và tiết kiệm chi phí hơn, thậm chí còn mang lại lợi ích hơn. Có thể thấy rằng chỉ khi nào chính quyền đô thị có thể vượt qua các thách thức trong phát triển không gian ngầm thì các giải pháp ngầm hóa mới có thể giải quyết hoặc giúp cải thiện đáng kể nhiều vấn đề mà quá trình phát triển đô thị gặp phải. Nâng cao nhận thức về lợi ích và thách thức của không gian ngầm có thể giúp hướng tới việc sử dụng không gian ngầm một cách khoa học, bài bản có hệ thống trong đô thị. Bài viết đề cập đến một số vấn đề nhằm nâng cao nhận thức về lợi ích và thách thức của việc phát triển không gian ngầm đô thị như: khái niệm, nhu cầu phát triển, nhận thức, lợi ích và các thách thức của việc phát triển không gian ngầm đô thị.

Tóm tắt: Ngành công nghiệp xây dựng là nền tảng và là cơ sở cho sự phát triển của các nền kinh tế của mọi quốc gia trên thế giới điều này cũng không ngoại lệ ở Việt Nam. Trong những năm qua, rất nhiều dự án đầu tư xây dựng, ở mọi khu vực kinh tế khác nhau được triển khai và hoàn thành. Đã có nhiều dự án thực hiện thành công, góp phần quan trọng vào việc cung cấp, góp phần cơ sở thúc đẩy phát triển kinh tế của đất nước, nhưng thực tế cho thấy có rất nhiều dự án chưa đáp ứng được mục tiêu hoặc đạt được các yêu cầu đặt ra, làm giảm hiệu quả của việc sử dụng vốn, giảm giá trị của dự án. Do vậy rất cần sự quản lý kiểm soát chặt chẽ để đảm bảo hiệu quả đạt được của dự án trên cả ba khía cạnh kinh tế, xã hội, môi trường hướng đến phát triển bền vững.

Tóm tắt: Nội dung  nghiên cứu này đã đề xuất gợi mở các giải pháp về mặt quy hoạch và kiến trúc cho Thành phố Tam Kỳ nhằm phát triển hướng đến xây dựng mô hình “thành phố Carbon thấp, giảm thải khí CO2” trong tương lai.

Tóm tắt: Huyện Mê Linh là vùng đất cổ thuộc khu vực châu thổ sông Hồng. Nhân dân nơi đây giàu truyền thống đấu tranh chống giặc ngoại xâm và cũng giàu truyền thống văn hóa. Hiện nay, trên địa bàn huyện còn lưu giữ được trên 100 di tích lịch sử văn hóa lớn, nhỏ, đi cùng các hoạt động văn hóa truyền thống. Tuy nhiên, chiếu theo nhóm tiêu chí Quy hoạch trong bộ tiêu chí xã nông thôn mới nâng cao thì tất cả các đồ án đã được thực hiện và phê duyệt đều chưa khai thác được giá trị truyền thống trong việc tổ chức không gian kiến trúc cảnh quan nông thôn là cơ sở cho việc quản lý xây dựng, bảo vệ môi trường, bảo tồn di tích có giá trị, thu hút khách du lịch, tạo ra động lực phát triển và san sẻ “gánh nặng” tập trung về Thủ đô Hà Nội trong quá trình đô thị hóa; là một khía cạnh cần khai thác, quan trọng để nói lên bản sắc, hình ảnh của từng địa phương nông thôn. Bài viết đề xuất các giải pháp khai thác giá trị truyền thống trong tổ chức không gian kiến trúc cảnh quan nông thôn mới xã Mê Linh, huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội nhằm phát triển bền vững nông thôn truyền thống trong lòng đô thị, đồng thời cụ thể hóa nội dung nhóm tiêu chí quy hoạch trong bộ tiêu chí xã nông thôn mới nâng cao, xã nông thôn mới kiểu mẫu và phát huy giá trị truyền thống địa phương.