Vườn xanh cho khu cao tầng
Xu thế cao tầng và xen cấy chức năng ở mật độ cao là xu thế chung của các đô thị trên toàn thế giới. Cuộc sống gắn liền với mặt đất đang dần được thay thế bởi cuộc sống trên cao là tất yếu.
Cuộc sống ở trên cao đem đến cho không gian sống của chúng ta có thêm một chiều cạnh mới, sự cảm thụ cảnh quan từ trên xuống. Điều kiện sống và cách thức sống đã thay đổi, người ta cũng cần phải có thời gian để quen dần mặc dù con gnười cũng đã từng sống ở trên cao.
Từ sự dàn trải chuyển thành sự chồng xếp nhiều tầng. Cuộc sống của con người sẽ thay đổi như thế nào xét về góc độ quan hệ giữa con người với cảnh quan thiên nhiên xung quanh, đặc biệt là mói quan hệ với cây xanh, khi mà cây xanh luôn gắn liền với mặt đất và với chính cả cuộc sống hàng ngày của chúng ta. Cây xanh có thể sống cùng với chúng ta ở trên cao được khồng?.
Đất ngày càng đắt đỏ tại các đô thị lớn, chỉ nói riêng như Hà Nội giá đất cao vào hàng top ten trên thế giới. Vậy thì, những khu cây xanh vườn hoa không có hiệu quả kinh tế cao như hiện nay, liệu có dần bị thiếu vắng trong các khu ở?
Trẻ con thành thị và cuộc sống của các cư dân đô thị tương lai sẽ ra sao, nếu ngày nào cũng phải gò bó trong bốn bức tường, sáng thì bố mẹ đưa đi học, chiều đón về thì lại chơi trong nhà, với màn hình vi tính... Người già đã cô đơn phần nào vì tuổi tác, thì các tầng gác cao, sảnh tầng chung cư buồn tẻ càng làm cho họ cô đơn hơn. Mảnh vườn nhỏ mà họ có thể nghỉ ngơi, dạo mát, giao tiếp với hàng xóm láng giềng cũng dần biến thành các siêu thị và các nhà hàng...với những giao tiếp khô khan của máy móc công nghệ cao.
Vậy làm sao để khi sống trên cao, con người vẫn có cảm giác như đang được sống trên mặt đất quen thuộc?. Giải pháp tổ chức chức cây xanh liệu có thể tạo nên được điều đó không? Đó là câu hỏi của rất nhiều người, mà những kiến trúc sư chúng ta cần phải tìm được câu trả lời. Vì chất lượng không gian sống đích thực chứ không chỉ là hiệu quả kinh tế đơn thuần, hay sự nổi danh của cá nhân khi được mời thiết kế.
Tiếp xúc và sống trong tự nhiên là điều tưởng chừng như đơn giản đối với cuộc sống bình dân chung cư. Thế mà cư dân đô thị phải bỏ ra số tiền lương tương đối lớn để được sống trong những căn hộ chung cư mang tên chất lượng cao, nhưng lại đang rất thiếu một điều đơn giản ấy.
Những nỗ lực làm đẹp đô thị từ các cửa sổ có cỏ cây, hoa lá của cư dân đô thị bị phũ phàng chối bỏ, sự chuyển hoá kiến trúc với thiên nhiên bị áp đặt cứng nhắc từ nhiều phía.
Thực tế thì điều quan tâm về vấn đề cây xanh hiện nay dành cho các khu chung cư cao tầng được đặt trong các khu đô thị cũ, hoặc trong các khu vực có mức độ đô thị hoá cao. Khi mà xung quanh các khu ở mật độ cao này chỉ là các khu vực xây dựng chứ không phải là vùng cây xanh sinh thái.
Không gian cây xanh đang bị sức ép từ sự thu hẹp diện tích, bị thay thế bằng các chức năng khác, việc quản lý và khai thác không hiệu quả và sức ép từ sự hoà trộn chức năng dịch vụ công cộng trong các khu đô thị mới hiện nay.
Các khu đô thị mới nằm tại các vùng ngoại ô thì tình hình có vẻ sáng sủa hơn. Khu đô thị mới Nam Sài Gòn, Trung Yên, Việt Hưng... có điều kiện để tạo thành những đô thị trong công viên, đó là những mô hình tổ chức không gian sống chất lượng cao. Trong khi các khu chung cư cũ và các khu chung cư gần trung tâm thành phố lớn, thì diện tích dành cho cây xanh rất thiếu, chưa được tổ chức hợp lý và khai thác hiệu quả.
Đôi khi các chủ hộ chung cư quá hãnh diện khi bỏ ra số tiền lớn hàng trăm triệu để có được căn hộ chung cư. Do vậy họ xao nhãng, chưa có phản hồi nhu cầu có cây xanh vườn hoa đích thực trong khu ở của mình. Họ chưa bức xúc lắm với cảnh quan thiên nhiên bao quanh.
Do vậy ngay từ khâu thiết kế, kiến trúc sư đã không quan tâm đến cơ cấu cây xanh, mà lẽ ra, nó cũng phải được quan tâm như không gian phơi quần áo trong toà nhà.
Trên thế gới có rất nhiều ý tưởng cho cây xanh nhằm cải thiện cuộc sống của khu ở, công trình ở cao tầng. Tạo các lõi cây xanh và dịch vụ tại các khoang thang, đục thông một số tầng để bố trí cây xanh và dịch vụ, dành nhiều diện tích đất cho cây xanh bằng cách bỏ trống tầng 1 và khai thác cây xanh trên mái công trình mặt đứng thứ 5. Đây là những ý tưởng rất hay nhằm hoàn thiện cuộc sống trên cao.
Hiện thế giới đang quan tầm đến môi trường sinh thái, với xu hướng kiến trúc sinh thái của JM.Peiy. Bố trí thích hợp diện tích cây xanh trên các bề mặt và trong công trình.
Theo quan điểm cá nhân tôi, các khu đô thị ở Hà Nội như Trung Hoà-Nhân chính, khu làng Quốc tế Thăng long, Linh Đàm, Định Công, Nguyễn Chí Thanh, Đại Kim, Ciputra... nên có một tỷ lệ cây xanh đảm bảo, đặc biệt quan trọng là nên giữ được diện tích cây xanh hiện có. Các khu vực đô thị mới nằm trong vành đai đô thị hoá cao đang có nguy cơ cao về vấn đề thiếu cây xanh trong khu ở. Mô hình tổ chức cây xanh tập trung và bỏ trống tầng 1 tại các khu vực này tỏ ra không hiệu quả, dễ bị các chức năng khác như nơi để xe và dịch vụ xen lấn.
Nên tổ chức chợ nghệ thuật, chợ gốm, chợ đồ hand made... chợ văn minh sạch sẽ, nghệ thuật và văn hoá cao vào các khu vườn trong khu chung cư cao tầng. Mô hình này có thể áp dụng tại các khu chung cư cao tầng ở Hà Nội.
Tổ chức cây xanh, vườn hoa cho khu ở trên tầng 2, ở phía sau hai dãy nhà chung cư 7-9 tầng, tận dụng tầng 1 phần nối đế toà nhà để hoạt động dịch vụ và kỹ thuật toà nhà. Khai thác cây xanh trang trí và vườn dạo cảnh trên cao, kết hợp với bể nước, vòi phun để tạo thành các sky garden. Khai thác vườn kết hợp với dịch vụ hoặc các sân cỏ mỏng ở trên mái các toà nhà. Tạo ra các sân bóng cho trẻ, sân tập golf nhỏ...
Thay đổi cơ cấu buồng phòng trong từng đơn nguyên nhà cao tầng, bổ sung chức năng cây xanh tại các sảnh cầu thang bộ, chiếu tới cầu thang được mở rộng loại cây xanh công cộng toà nhà do Ban quản lý khu đô thị quản lý .
Trong mỗi căn hộ có thể tạo vườn nhỏ, thảm cỏ của từng gia đình tại các vị trí liên hệ thuận tiện với thiên nhiên bên ngoài, như phòng khách, ban công, chỉ cần khống chế độ nhô ra của khung giàn hoa, hay loại và hình thức màu sắc của từng loại hoa được trồng. Chủ hộ có trách nhiệm phải cắt cây, tỉa cành theo đúng kích thước quy định của Ban quản lý nhà... Từ đó đô thị sẽ được làm đẹp thêm bởi các kiến trúc sư nhân dân.
Tổ chức cây xanh sân vườn sẽ phá đi cảm giác nhàm chán dàn trải của dãy nhà liên kế. Hãy tạo các khoảng không gian giếng trời của từng lô đất liên kết chúng lại với nhau, đan xen và nối với không gian cây xanh đường phố sẽ tạo ra các khoảng ngắt. Cây xanh trong nhà chung cư cao tầng cũng có thể làm như vậy, đan xen và tạo ra các khoảng trống cho một số tầng để trồng cây, vườn hoa kết hợp với dịch vụ công cộng. Hình dung nhà chung cư là dãy nhà chia lô theo chiều đứng và những khoảng hành lang, lõi giao thông là không gian giếng trời. Ta nối thông các không gian giếng trời này với không gian bên ngoài tạo ra các khoảng ngắt trên mặt đứng công trình. Có thể áp dụng cho các chung cư xây dựng với khu vực Mỹ Đình... và cải tạo một số toà nhà cao tầng hiện nay.
Để có một không gian sống đích thực được cân bằng hài hoà với thiên nhiên là điều nhiều người mong muốn. Dẫu sao để thay đổi cả thói quen là điều khó và không chỉ một sớm một chiều. Nhưng chúng ta hãy cứ suy nghĩ và trăn trở cho một tương lai với một không gian sống tốt đẹp hơn, con trẻ có thể vui chơi trong thiên nhiên, người già có thể giao tiếp và thư giãn trong một khu vườn quen thuộc và cư dân đô thị có được cuộc sống cân bằng hơn.
Tác giả: Trịnh Văn Lập
Nguồn tin: T/C Quy hoạch xây dựng, số 21/2006