Quy hoạch treo - mặt trái của quy hoạch

Thứ hai, 17/04/2006 00:00

Đối với đô thị, quy hoạch là định hướng phát triển không gian đô thị. Việc định hướng này mang tính pháp lý, bởi khi đã định hướng sử dụng đất theo một mục đích sử dụng nào đó thì phạm vi diện tích đất được định hướng này phải giữ nguyên hiện trạng sử dụng cho tới khi thực hiện quy hoạch. Việc giữ nguyên hiện trạng sử dụng đất để chờ thực hiện quy hoạch và nhiều khi không biết chờ đến bao giờ được mọi người gọi là "quy hoạch treo". Hầu như tất cả các quy hoạch xây dựng đều có tính "treo". Tính chất này xuất phát từ bản chất định hướng cho tương lai dẫn đến việc giữ nguyên hiện trạng sử dụng đất chờ thực hiện, dẫn đến "treo". Nếu định hướng cho tương lai là thuộc tính căn bản của quy hoạch thì "treo" cũng là thuộc tính cố hữu của quy hoạch. Một bên là thuộc tính tốt, một bên là mặt trái của quy hoạch.

Việc hạn chế tác dụng xấu của tính treo trong quy hoạch xây dựng không thể chỉ bằng giải pháp của bản thân quy hoạch. Giải pháp về phía quy hoạch chỉ bảo đảm một yếu tố, đó là tính khả thi. Trả lời cho câu hỏi này phải chuyển sang kế hoạch thực hiện quy hoạch.
Kế hoạch thực hiện quy hoạch của thành phố là kết quả tổng hợp kế hoạch của tất cả các ngành kinh tế, kỹ thuật và xã hội. Ở nhiều nước hiện nay quy hoạch xây dựng chỉ là một phần trong Chiến lược phát triển đô thị CDS - City Development Strategy. Quy hoạch xây dựng gắn chặt các yếu tố khác trên cơ sở phối hợp đa ngành trong chiến lược phát triển chung đó để đảm bảo tính khả thi. Kế hoạch triển khai cụ thể tạo điều kiện hạn chế tính "treo" của quy hoạch xây dựng.
Thành phố Hồ Chí Minh và nhiều thành phố trong nước hiện nay chưa có chiến lược phát triển đô thị nên việc hạn chế tính "treo" còn gặp nhiều khó khăn. Giải pháp không phải là việc xác định cho được "làm vào lúc nào ?" rồi mới duyệt quy hoạch. Nhưng ngay cả khi trả lời được câu hỏi "làm vào lúc nào ?" vẫn chưa hạn chế được tác dụng xấu của việc chờ thực hiện. Trong khi đó không thể không giữ đất để mở thêm đường hoặc cho các dự án lớn, cũng như không thể để người dân phải chờ đợi lâu. Vậy phải làm cách nào?
Những việc có thể chủ động được để hạn chế ảnh hưởng xấu của quy hoạch treo như sau:
- Gắn mục tiêu cải tạo phát triển thành phố với mục tiêu an dân, đảm bảo quyền lợi chính đáng của người dân chịu ảnh hưởng của quy hoạch. Cần những chính sách cụ thể như tổ chức sớm việc tái định cư, khoanh định phạm vi ảnh hưởng trực tiếp, có giải pháp về đời sống và việc làm,…
- Công bố các vùng cấm xây dựng dài hạn 10 và 20 năm để ổn định sản xuất nông - lâm - ngư nghiệp, nghĩa là phải dành ưu tiên cho việc công bố thời hạn chưa thay đổi mục đích sử dụng của đất. Biện pháp này góp phần chống phát triển tràn lan và đầu cơ đất.
- Đối với các dự án công trình công cộng cần sớm xác định chủ đầu tư hay người có trách nhiệm thực hiện dự án. Họ sẽ chịu trách nhiệm thực hiện các chính sách đền bù, tái định cư và các chính sách khác ổn định đời sống nhân dân, từng bước quản lý quỹ đất dành cho dự án.
- Quản lý chặt chẽ tất cả các dự án đầu tư xây dựng về tiến độ, có biện pháp chế tài chủ đầu tư và các chủ thể khác có liên quan trong việc không bảo đảm tiến độ thực hiện dự án. Đồng thời, có chế độ quản lý chung về tiến độ thực hiện các dự án cải tạo và phát triển thành phố.
- Nghiên cứu kỹ hơn về tài chính đô thị, sớm có chính sách huy động sự đóng góp của nhân dân để thực hiện việc cải tạo và phát triển đô thị, đặc biệt đối với các tuyến đường đã được quy hoạch mở rộng lộ giới, đã quản lý xây dựng theo lộ giới quy hoạch từ trước đến nay. Khuyến khích tư nhân đầu tư với sự hỗ trợ của Nhà nước vào các dự án công trình công cộng như nhà trẻ, trường học, cơ sở y tế, công trình phục vụ nhu cầu giải trí, nhằm chống quy hoạch treo đồng thời phục vụ kịp thời nhu cầu của nhân dân.
- Cần sớm tiếp cận và thực hiện phương pháp quy hoạch chiến lược, xây dựng Chiến lược phát triển đô thị CDS cho từng quận, huyện của thành phố. Phương pháp này đòi hỏi sự kết hợp chặt chẽ giữa quy hoạch, kế hoạch, chính sách, giữa quy hoạch tổng thể kinh tế - xã hội với quy hoạch xây dựng. Nâng cao chất lượng các đồ án quy hoạch, nhất là tính khả thi của quy hoạch.
- Trong khi chưa thực hiện phương pháp quy hoạch mới nêu ở mục trên, cần tìm cách nâng cao tính khả thi của quy hoạch. Trong đó cần phân biệt hai loại quy hoạch chi tiết sử dụng đất: quy hoạch cải tạo chỉnh trang và quy hoạch khu đô thị mới. Soát xét lại các tiêu chí, tiêu chuẩn sao cho phù hợp với việc quy hoạch cải tạo chỉnh trang đô thị. Hiện nay một số quy hoạch chi tiết 1/2000 các khu dân cư hiện có không được phê duyệt vì chưa theo đúng quy chuẩn xây dựng Việt Nam, mặt khác quy hoạch không khả thi nếu được lập theo quy chuẩn này.
"Quy hoạch treo" là mặt trái của quy hoạch xây dựng, bản thân việc lập quy hoạch không xoá được mặt trái này. Tuy nhiên, có nhiều giải pháp về quản lý cải tạo, phát triển đô thị có thể hạn chế được tác động xấu của nó.

H. Phước