Phát triển đô thị xanh, tiết kiệm năng lượng và giảm phát thải là xu hướng chung của nhiều quốc gia trên thế giới. Bắt nhịp với xu hướng chung đó, hiện nay, Việt Nam đang tập trung quy hoạch và phát triển đô thị xanh và coi đây là một trong những giải pháp quan trọng hướng tới tăng trưởng bền vững và thích ứng biến đổi khí hậu.
Quy hoạch và quản lý phát triển đô thị xanh là cách tiếp cận giúp kiến tạo các thành phố thân thiện môi trường, giảm khí thải, thúc đẩy không gian xanh, sử dụng vật liệu bền vững và phát triển hạ tầng giao thông không phát thải. Đô thị xanh cũng giúp tiết kiệm năng lượng, nước và tài nguyên ở tất cả các giai đoạn từ xây dựng đến vận hành. Trong bối cảnh tốc độ đô thị hóa toàn cầu ngày càng nhanh, hơn một nửa dân số thế giới sinh sống tại các thành phố, kéo theo tình trạng mở rộng đô thị tràn lan, ùn tắc và ô nhiễm, việc phát triển đô thị xanh trở thành giải pháp quan trọng.
Những năm qua, phát triển đô thị xanh đã được khẳng định trong nhiều chính sách lớn, đặc biệt là Nghị quyết số 06-NQ/TW năm 2022 của Bộ Chính trị về quy hoạch, xây dựng, quản lý và phát triển bền vững đô thị đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; Nghị quyết số 26/2022/UBTVQH15 sửa đổi, bổ sung một số quy định về phân loại đô thị; Quyết định số 891/QĐ-TTg ngày 22/8/2024 phê duyệt Quy hoạch hệ thống đô thị và nông thôn thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050;
Bộ Xây dựng thời gian qua cũng đã ban hành nhiều chương trình, dự án nghiên cứu, hợp tác quốc tế nhằm thúc đẩy tăng trưởng xanh, ứng phó biến đổi khí hậu và phát triển đô thị bền vững, trong đó có cùng nhiều chính sách thúc đẩy phát triển kiến trúc xanh. Đây là cơ sở để hình thành những công trình tiêu biểu, góp phần xây dựng nền kiến trúc đô thị hiện đại, thông minh, bền vững.
Đô thị Đông Hà đang được xây dựng thành đô thị xanh, thích ứng biến đổi khí hậu (Ảnh: Báo Nhân dân)
Để đẩy mạnh công tác quy hoạch và phát triển đô thị xanh, theo ông Tạ Quốc Thắng - Vụ Quy hoạch Kiến trúc (Bộ Xây dựng) cho rằng, Việt Nam cần khai thác và phát huy kinh nghiệm từ kiến trúc truyền thống thích ứng khí hậu, đồng thời nghiên cứu các giải pháp kiến trúc xanh phù hợp với điều kiện vi khí hậu từng địa phương. Việc lồng ghép mục tiêu phát triển công trình xanh vào quy hoạch đô thị và quy chế quản lý kiến trúc sẽ tạo động lực cho thị trường công trình xanh bền vững.
Đóng góp góc nhìn từ thực tiễn, ông Phạm Hoàng Hải - Giám đốc Quy hoạch và Hạ tầng Công ty tư vấn quốc tế enCity đã chia sẻ năm nhóm giải pháp quy hoạch hạ tầng xanh: tận dụng cảnh quan đặc trưng để định hướng phát triển đô thị; hình thành hành lang sinh thái; tích hợp hạ tầng chống ngập với cảnh quan và không gian công cộng; bổ sung không gian xanh, tăng cường phủ xanh đô thị; và xây dựng các khu đô thị thích ứng biến đổi khí hậu, phục hồi thiên nhiên.
Bà Lê Thúy Hà - Viện Quy hoạch đô thị và nông thôn quốc gia, quy hoạch đô thị xanh mang lại nhiều lợi ích: giảm phát thải, điều hòa khí hậu, cắt giảm ô nhiễm không khí, cải thiện sức khỏe cộng đồng, nâng cao giá trị bất động sản và thúc đẩy phúc lợi xã hội. Việc ứng dụng quy hoạch “xanh” sẽ tối ưu sử dụng đất, tiết kiệm tài nguyên, giảm chi phí xây dựng hạ tầng và di chuyển. Tuy nhiên, thách thức lớn vẫn là nhận thức chưa đồng bộ và mô hình phát triển đô thị chưa hợp lý, đòi hỏi sự chỉ đạo quyết liệt và sự chung tay từ Nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng, đồng thời quy hoạch đô thị xanh cần đảm bảo cấu trúc hợp lý theo mạng lưới, phát huy bản sắc vùng miền và khả năng chống chịu biến đổi khí hậu.
Chia sẻ các giải pháp quản lý và kiểm kê khí nhà kính tự động cho công trình xây dựng, ông Shigeru Tamura, Trưởng phòng cấp cao Phát triển giải pháp số Toshiba Software Việt Nam nhấn mạnh: Chính phủ Việt Nam đã đặt ra các mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính, đặc biệt là mục tiêu NetZero vào năm 2050.
Nhằm hiện thực hóa mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, Nhật Bản đã có những hành động quyết liệt như thiết lập hệ thống thuế với những doanh nghiệp trong công nghệp phát thải CO2.
Theo ông Shigeru Tamura, để giảm phát thải khí nhà kính cần phải kiểm soát, đo đạc được lượng phát thải ra môi trường. Nhật Bản đã có những quy định cụ thể, chặt chẽ, rõ ràng về việc báo cáo lượng phát thải CO2 từ các nhà máy, công trình với Chính phủ. Nhật Bản cũng có các hướng dẫn nhà máy, doanh nghiệp, công trình xây dựng để tính toán lượng CO2 thải ra. Điều quan trọng trước tiên là phải triển khai các giải pháp tiết kiệm năng lượng, tiếp đó phải sử dụng năng lượng tái tạo và giảm khí thải CO2 trong các đơn vị.
"Muốn tiết kiệm năng lượng cần phải đánh giá được quy trình sản xuất, hoạt động của nhà máy và thay thế bằng các cơ sở hoạt động tiết kiệm năng lượng hơn. Để giảm tổn thất năng lượng, phát thải thải khí nhà kính, các nhà máy, công trình phải đo đếm được số năng lượng bị thất thoát. Khâu quan trọng nhất trong giảm thất thoát năng lượng, giảm phát thải CO2 chính là giám sát dữ liệu phát thải, dữ liệu vận hành nhà máy, công trình", chuyên gia Shigeru Tamura nhấn mạnh.
Những giải pháp này tập trung vào việc ứng dụng công nghệ số hóa để giám sát và quản lý lượng phát thải khí nhà kính một cách hiệu quả và liên tục, giúp cải thiện việc báo cáo và tuân thủ các quy định về môi trường.
Theo các chuyên gia, để thúc đẩy quy hoạch và phát triển đô thị xanh, Việt Nam cần đồng bộ giải pháp từ hoàn thiện chính sách, nâng cao năng lực quản lý, ứng dụng công nghệ mới đến tăng cường hợp tác công - tư và huy động nguồn lực quốc tế. Đây sẽ là nền tảng để các đô thị Việt Nam phát triển bền vững, thích ứng biến đổi khí hậu và hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.