- Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 09/11/2022 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới, trong đó đề ra một số nhiệm vụ và giải pháp trọng tâm như: “hoàn thiện hệ thống pháp luật và cơ chế tổ chức thực hiện pháp luật nghiêm minh, nhất quán”; “tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật và cơ chế tổ chức thực hiện pháp luật nghiêm minh, hiệu quả, bảo đảm yêu cầu phát triển đất nước nhanh và bền vững”; “xây dựng nền hành chính phục vụ nhân dân, dân chủ, pháp quyền, chuyên nghiệp, hiện đại, khoa học, trong sạch, công khai, minh bạch, tạo môi trường thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp. Tiếp tục đẩy mạnh cải cách hành chính, trọng tâm là nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức; đơn giản hóa thủ tục hành chính, cắt bỏ các thủ tục không cần thiết, gây phiền hà cho người dân, doanh nghiệp”.
- Ngày 28/02/2025, Bộ Chính trị, Ban Bí thư ban hành Kết luận số 127-KL/TW về triển khai nghiên cứu, đề xuất tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, trong đó xác định mục tiêu, yêu cầu “Nghiên cứu định hướng sáp nhập một số đơn vị cấp tỉnh, không tổ chức cấp huyện, sáp nhập một số đơn vị cấp xã; thực hiện mô hình địa phương 2 cấp (tổ chức đảng, chính quyền, đoàn thể) bảo đảm tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả”, trong đó, giao nhiệm vụ “rà soát, sửa đổi, bổ sung các quy định của Đảng, Hiến pháp, pháp luật của Nhà nước”.
- Ngày 28/3/2025, Bộ Chính trị, Ban Bí thư ban hành Kết luận số 134-KL/TW về đề án sắp xếp hệ thống cơ quan thanh tra tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả. Bộ Chính trị, Ban Bí thư đồng ý chủ trương sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy hệ thống cơ quan thanh tra theo 2 cấp ở Trung ương và địa phương, trong đó “tiếp tục duy trì tổ chức và hoạt động đối với Thanh tra Cục Hàng hải Việt Nam” và “các cơ quan được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành không tổ chức thanh tra chuyên ngành mà thực hiện chức năng kiểm tra chuyên ngành và chức năng khác theo quy định của pháp luật”. Thực hiện chủ trương của Đảng về sắp xếp hệ thống cơ quan thanh tra dẫn đến quy định về thẩm quyền xử phạt của các chức danh thuộc cơ quan thanh tra chuyên ngành không còn phù hợp.
- Ngày 12/4/2025, Ban Chấp hành Trung ương ban hành Nghị quyết số 60-NQ/TW Hội nghị lần thứ 11 Ban hành hành Trung ương Đảng khóa XIII quyết nghị “đồng ý chủ trương tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp: cấp tỉnh (tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương), cấp xã (xã, phường, đặc khu trực thuộc, tỉnh, thành phố) kết thúc hoạt động của đơn vị hành chính cấp huyện từ ngày 01/7/2025 sau khi Nghị quyết sửa đổi, bổ sung Hiến pháp năm 2013 và Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 (sửa đổi) có hiệu lực thi hành”. Thực hiện chủ trương sửa đổi, bổ sung Hiến pháp, xây dựng mô hình chính quyền địa phương 02 cấp, kết thúc hoạt động của đơn vị hành chính cấp huyện dẫn đến thẩm quyền xử phạt của các chức danh thuộc đơn vị hành chính cấp huyện không còn.
- Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới có quan điểm chỉ đạo như sau: “công tác xây dựng và thi hành pháp luật là “đột phá của đột phá” trong hoàn thiện thể chế phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới; là một nhiệm vụ trọng tâm của tiến trình xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của Nhân dân, do Nhân dân và vì 3 Nhân dân, dưới sự lãnh đạo của Đảng;” “xây dựng pháp luật phải bám sát thực tiễn, “đứng trên mảnh đất thực tiễn của Việt Nam”, tiếp thu có chọn lọc giá trị tinh hoa của nhân loại, bảo đảm tính hệ thống, nắm bắt mọi cơ hội, mở đường, khơi thông mọi nguồn lực, đưa thể chế, pháp luật trở thành lợi thế cạnh tranh, nền tảng vững chắc, động lực mạnh mẽ cho phát triển, tạo dư địa thúc đẩy tăng trưởng kinh tế “hai con số”, nâng cao đời sống của Nhân dân, bảo đảm quốc phòng, an ninh, đối ngoại của đất nước.”; “Nâng cao hiệu quả thi hành pháp luật, tập trung xây dựng văn hóa tuân thủ pháp luật, bảo đảm thượng tôn Hiến pháp và pháp luật; gắn kết chặt chẽ giữa xây dựng và thi hành pháp luật”.
b) Cơ sở pháp lý
- Luật Xử lý vi phạm hành chính số 15/2012/QH13, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xử lý vi phạm hành chính số 67/2020 QH14; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xử lý vi phạm hành chính số 88/2025/QH14, đã có quy định giao Chính phủ: “căn cứ quy định của Luật này, Chính phủ quy định các nội dung sau đây: a) Hành vi vi phạm hành chính; hành vi vi phạm hành chính đã kết thúc và hành vi vi phạm hành chính đang thực hiện; hình thức xử phạt, mức xử phạt, biện pháp khắc phục hậu quả đối với từng hành vi vi phạm hành chính; đối tượng bị xử phạt; thẩm quyền xử phạt, mức phạt tiền cụ thể theo từng chức danh và thẩm quyền lập biên bản đối với vi phạm hành chính; việc thi hành các hình thức xử phạt vi phạm hành chính, các biện pháp khắc phục hậu quả trong từng lĩnh vực quản lý nhà nước;...”; “quy định chi tiết các chức danh có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính; thẩm quyền áp dụng các hình thức xử phạt, biện pháp khắc phục hậu quả của từng chức danh”.
- Điều 37a Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật XLVPHC số 88/2025/QH14 quy định nguyên tắc trong một cơ quan thì việc xử phạt vi phạm hành chính do một cơ quan thực hiện (điểm b khoản 1 Điều 37a): “b) Thủ trưởng tổ chức thuộc Bộ, cơ quan ngang Bộ giúp Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước theo ngành, lĩnh vực; Thủ trưởng tổ chức thuộc Bộ, cơ quan ngang Bộ được giao chức năng, nhiệm vụ kiểm tra trong phạm vi quản lý nhà nước của Bộ, cơ quan ngang Bộ, trừ trường hợp Bộ, cơ quan ngang Bộ có các chức danh quy định tại điểm đ khoản này (Chánh Thanh tra của cơ quan thanh tra trong Quân đội nhân dân, Công an nhân dân, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam);”
- Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật số 64/2025/QH15 (đã được sửa đổi, bổ sung bởi Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật số 87/2025/QH15) tại điểm a khoản 1 Điều 14 quy định Chính phủ ban hành Nghị định để quy định chi tiết điều, khoản, điểm và các nội dung khác được giao trong luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, lệnh, quyết định của Chủ tịch nước.
- Nghị định số 189/2025/NĐ-CP ngày 05 tháng 8 năm 2025 của Chính phủ định quy định chi tiết Luật XLVPHC (Nghị định số 189/2025/NĐ-CP) quy định thẩm quyền xử phạt của một số chức danh mới (như: Thủ trưởng tổ chức thuộc bộ, cơ quan ngang bộ được giao thực hiện nhiệm vụ kiểm tra trong phạm vi quản lý nhà nước của bộ, cơ quan ngang bộ; trưởng đoàn kiểm tra; Trưởng đoàn kiểm tra do Thủ trưởng tổ chức thuộc bộ, cơ quan ngang bộ thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước của bộ, cơ quan ngang bộ thành lập…) và điều chỉnh mức xử phạt vi phạm hành chính của một số chức danh (chủ tịch UBND xã, phường, đặc khu; Chánh Thanh tra Hàng hải Việt Nam;…).
- Quyết định số 06/QĐ-TTg ngày 06/01/2022 của Thủ tướng Chính phủ ban hành phê duyệt Đề án phát triển ứng dụng dữ liệu về dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ việc chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022-2025, tầm nhìn đến năm 2030, trong đó, xác định mục tiêu: Ứng dụng Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, hệ thống định danh và xác thực điện tử, thẻ Căn cước công dân gắn chip điện tử trong công cuộc chuyển đổi số quốc gia một cách linh hoạt, sáng tạo phù hợp Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 để phục vụ 5 nhóm tiện ích như sau: (1) Phục vụ giải quyết thủ tục hành chính và cung cấp dịch vụ công trực tuyến; (2) Phục vụ phát triển kinh tế, xã hội; (3) Phục vụ công dân số; (4) Hoàn thiện hệ sinh thái phục vụ kết nối, khai thác, bổ sung làm giàu dữ liệu dân cư; (5) Phục vụ chỉ đạo, điều hành của lãnh đạo các cấp.
1.2. Cơ sở thực tiễn
- Trong hoạt động hàng hải, giao thông đường thủy nội địa và những lĩnh vực có liên quan đã phát sinh một số văn bản quy phạm pháp luật được sửa đổi, bổ sung về các nội dung như: phân quyền, phân cấp trong lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Xây dựng; phương án đảm bảo an toàn giao thông; đào tạo, huấn luyện cập nhật kiến thức cho cán bộ an ninh cảng biển; thẩm quyền về cấp phép nuôi trồng thủy sản, khai thác khoáng sản trong vùng nước cảng biển; chức năng quản lý nhà nước về giá của các Bộ, cơ quan ngang bộ; chương trình đào tạo, huấn luyện thuyền viên hàng hải;…
- Một số hành vi vi phạm còn chưa được quy định; mức xử phạt tiền của một số hành vi vi chưa phù hợp, chưa đủ sức răn đe; một số thuật ngữ trong các điều, khoản của Nghị định chưa đồng nhất với thuật ngữ được quy định trong các văn bản quy phạm pháp luật khác.
- Bên cạnh đó, ngoài việc thay đổi cơ cấu tổ chức của các Bộ, ngành để sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của Chính phủ và việc tổ chức chính quyền địa phương 02 cấp, việc Luật Thanh tra số 84/2025/QH15 được ban hành và có hiệu lực kể từ ngày 01/7/2025 đã có sự thay đổi lớn về tổ chức bộ máy, chức năng nhiệm vụ, thẩm quyền của thanh tra, ảnh hưởng đến thẩm quyền, chức danh xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hàng hải và đường thủy nội địa. Xuất phát từ cơ sở chính trị, pháp lý và thực tiễn nêu trên, việc xây dựng dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 142/2017/NĐ-CP ngày 11/12/2017 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hàng hải (được sửa đổi, bổ sung tại Nghị định số 123/2021/NĐ-CP ngày 28/12/2021 của Chính phủ) và Nghị định số 139/2021/NĐ-CP ngày 31/12/2021 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường thủy nội địa là cần thiết.
2. Nội dung cơ bản của dự thảo Nghị định
2.1. Nội dung sửa đổi, hoàn thiện
a) Đối với Nghị định số 142/2017/NĐ-CP ngày 11/12/2017 (được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định số 123/2021/NĐ-CP ngày 28/12/2021)
- Sửa đổi từ hình thức xử phạt bổ sung sang biện pháp khắc phục hậu quả đối với hành vi sử dụng giấy phép, chứng chỉ hành nghề, giấy đăng ký hoạt động bị tẩy xóa, sửa chữa làm sai lệch nội dung để phù hợp với quy định tại khoản 6 Điều 4 Nghị định số 118/2021/NĐ-CP.
- Sửa đổi, bổ sung một số hành vi vi phạm liên quan đến các quy định về: đặt tên, đổi tên cảng biển, cảng dầu khí ngoài khơi, bến cảng, cầu cảng, bến phao, khu nước, vùng nước; phương án bảo đảm an toàn giao thông; cán bộ an ninh cảng biển; nuôi trồng thủy sản trong vùng nước cảng biển; khai báo thông tin và số lượng hàng hóa nguy hiểm; điều khiển tàu thuyền hoạt động không đúng vùng được phép hoạt động; thuyền viên trong ca trực mà trong máu hoặc hơi thở có nồng độ cồn; sử dụng các giấy chứng nhận của tàu biển, tàu biển công vụ, tàu ngầm, tàu lặn, kho chứa nổi, giàn khoan di động; hoa tiêu dẫn tàu có lỗi dẫn đến tai nạn hàng hải nghiêm trọng nhiều lần trong năm; đào tạo, huấn luyện thuyền viên.
- Sửa đổi hình thức xử phạt và tăng mức phạt tiền đối với hành vi vi phạm về bơi lội hoặc làm mất trật tự công cộng trong khu vực cảng.
- Sửa đổi thẩm quyền xử phạt, mức phạt tiền, hình thức xử phạt bổ sung và biện pháp khắc phục hậu quả của các chức danh: trong hoạt động thanh tra, kiểm tra; Chi cục Hàng hải và Đường thủy, Cảng vụ hàng hải; Cục trưởng Cục Hàng hải và Đường thủy Việt Nam; Chủ tịch UBND tỉnh; Công an nhân dân; Bộ đội biên phòng; lực lượng Cảnh sát biển để phù hợp quy định tại các Điều 6, 7, 8, 9, 10, 17 Nghị định số 189/2025/NĐ-CP.
b) Đối với Nghị định số 139/2021/NĐ-CP ngày 31/12/2021
- Sửa đổi, bổ sung một số hành vi vi phạm liên quan đến các quy định về: điều kiện hoạt động của phương tiện; thiết bị, dụng cụ an toàn của phương tiện; trách nhiệm của thuyền viên, người lái phương tiện; trách nhiệm khi xảy ra tai nạn giao thông đường thủy nội địa; đón trả hành khách, xếp, dỡ hàng hóa của người quản lý khai thác cảng, bến thủy nội địa, khu neo đậu; hoạt động của phương tiện, thủy phi cơ trong phạm vi cảng, bến thủy nội địa, khu neo đậu; vận tải hàng hóa nguy hiểm; cản trở hoạt động kiểm tra, xử phạt vi phạm hành chính; không có hoặc không mang giấy tờ theo quy định.
- Tăng mức phạt đối với một số hành vi vi phạm về điều kiện hoạt động của phương tiện; trách nhiệm của thuyền viên, người lái phương tiện; sử dụng giấy chứng nhận khả năng chuyên môn, chứng chỉ chuyên môn; quy tắc giao thông; quản lý, khai thác khu neo đậu; quản lý khai thác bến thủy nội địa; quản lý khai thác cảng thủy nội địa; chở quá vạch dấu mớn nước an toàn của phương tiện để bảo đảm tính răn đe.
- Sửa đổi, bổ sung thẩm quyền xử phạt, mức phạt tiền, hình thức xử phạt bổ sung, biện pháp khắc phục hậu quả và nội dung phân định thẩm quyền thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính đối với các chức danh Chủ tịch UBND các cấp; Công an nhân dân; Cảng vụ đường thủy nội địa; Cảng vụ hàng hải; Bộ đội biên phòng; Cảnh sát biển để phù hợp quy định tại các Điều 5, 6, 7, 8, 9, 10, 17 Nghị định số 189/2025/NĐ-CP.
- Sửa đổi, bổ sung các chức danh có thẩm quyền lập biên bản vi phạm hành chính để phù hợp với quy định tại Luật Thanh tra năm 2025, Nghị định số 189/2025/NĐ-CP ngày 01/7/2025, Nghị định số 217/2025/NĐ-CP.
2.2. Những nội dung bổ sung mới
a) Đối với Nghị định số 142/2017/NĐ-CP ngày 11/12/2017 (được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định số 123/2021/NĐ-CP ngày 28/12/2021)
- Bổ sung quy định về thi hành các hình thức xử phạt và biện pháp khắc phục hậu quả để phù hợp với quy định tại khoản 1 Điều 4 Luật Xử lý vi phạm hành chính.
- Bổ sung một số hành vi vi phạm, mức phạt tiền về cản trở hoạt động quản lý nhà nước, thanh tra, kiểm tra, xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hàng hải theo quy định Luật Thanh tra năm 2025 và Luật Xử lý vi phạm hành chính (đã được sửa đổi, bổ sung năm 2020 và năm 2025).
b) Đối với Nghị định số 139/2021/NĐ-CP ngày 31/12/2021
- Bổ sung quy định về thi hành các hình thức xử phạt và biện pháp khắc phục hậu quả để phù hợp với quy định tại khoản 1 Điều 4 Luật Xử lý vi phạm hành chính.
- Bổ sung một số hành vi vi phạm, mức phạt tiền và biện pháp khắc phục hậu quả về phòng chống thiên tai trong lĩnh vực đường thủy nội địa theo quy định tại Thông tư số 12/2018/TT-BGTVT ngày 28/3/2018 của Bộ Giao thông vận tải quy định về công tác phòng chống thiên tai trong lĩnh vực đường thủy nội địa.
- Bổ sung thẩm quyền của Thủ trưởng cơ quan thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước theo chuyên ngành, lĩnh vực và một số chức danh khác; thẩm quyền xử phạt của Thanh tra Hàng hải Việt Nam để phù hợp với quy định tại Điều 6, Điều 7 Nghị định số 189/2025/NĐ-CP.
- Bổ sung quy định về kiểm tra, xử lý hành vi vi phạm trên môi trường điện tử theo Thông tư số 46/2022/TT-BCA ngày 04/11/2022, Văn bản số 2777/BCA-V03 ngày 09/8/2023 của Bộ Công an.
2.3. Nội dung bị bãi bỏ
a) Đối với Nghị định số 142/2017/NĐ-CP ngày 11/12/2017 (được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định số 123/2021/NĐ-CP ngày 28/12/2021)
- Bãi bỏ đối với hành vi vi phạm tải trọng của phương tiện trong vùng đất cảng và hành vi vi phạm về tốc độ, nồng độ cồn của người điều khiển ô tô và các loại phương tiện tương tự ô tô trong vùng đất cảng do các hành vi vi phạm tại các điều này đã được quy định tại Nghị định số 168/2024/NĐ-CP ngày 26/12/2024 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính về trật tự, an toàn giao thông trong lĩnh vực giao thông đường bộ; trừ điểm, phục hồi điểm giấy phép lái xe.
- Bãi bỏ đối với hành vi vi phạm về sử dụng giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh khai thác cảng biển để phù hợp với quy định tại Điều 39 Nghị định số 144/2025/NĐ-CP ngày 12/6/2025 của Chính phủ quy định về phân quyền, phân cấp trong lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Xây dựng (Cục Hàng hải và Đường thủy Việt Nam không còn thực hiện việc cấp, cấp lại, thu hồi Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh khai thác cảng biển).
b) Đối với Nghị định số 139/2021/NĐ-CP ngày 31/12/2021
- Bãi bỏ thẩm quyền xử phạt của Thanh tra chuyên ngành giao thông vận tải và cơ quan được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành đường thủy nội địa để phù hợp với quy định của Luật Thanh tra năm 2025, Nghị định số 189/2025/NĐ-CP.
- Bãi bỏ thẩm quyền xử phạt của Cảng vụ hàng hải để hợp nhất vào Điều 47 về thẩm quyền xử phạt của Cảng vụ đường thủy nội địa để phù hợp với quy định tại Điều 17 Nghị định số 189/2025/NĐ-CP.