Một số vấn đề về nâng cao chất lượng đồ án quy hoạch

Thứ năm, 02/11/2006 00:00

Quy hoạch xây dựng là một ngành khoa học mang tính chiến lược trong quá trình xây dựng và phát triển đất nước, đặc biệt là trong thời kỳ công nghiệp hoá - hiện đại hoá. Trong nhiều năm qua, với sự quan tâm của Đảng, Nhà nước và Chính phủ, công tác quy hoạch phát triển đô thị - nông thôn đã đáp ứng được các yêu cầu cơ bản về phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Hầu hết các đô thị đã được quy hoạch cải tạo để có cơ sở đầu tư chiều sâu nâng cao chất lượng đô thị. Nhiều đô thị mới đã và đang được xây dựng, nhiều khu công nghiệp, khu du lịch... đã hình thành và đi vào khai thác sử dụng trên khắp các vùng của cả nước đang làm cho đất nước ngày càng đẹp hơn.

Tuy nhiên, nhìn vào thực tế trong những năm qua, những bất cập còn tồn tại trong công tác quy hoạch đã có những ảnh hưởng hạn chế không nhỏ tới sự phát triển của nhiều địa phương cả về kinh tế, xã hội, không gian kiến trúc cảnh quan, hạ tầng kỹ thuật và môi trường đô thị mà trong đó quản lý, thực hiện quy hoạch và chất lượng đồ án là hai vấn đề nổi trội. Đành rằng đôi khi việc triển khai thực hiện quy hoạch và quản lý xây dựng chưa hợp lý, lỏng lẻo đã dẫn tới việc nhiều đồ án quy hoạch có chất lượng tốt bị phá vỡ và trở nên kém hiệu quả thể hiện qua thực tế phát triển các khu đô thị, công nghiệp... ở các địa phương trong đó có Thủ đô Hà Nội, song nhìn chung trong thời gian qua vẫn còn nhiều đồ án quy hoạch có chất lượng chưa cao, chưa đáp ứng được yếu cầu phát triển thực tế. Ở đây chỉ xin đề cập đến các vấn đề có liên quan và ảnh hưởng tới chất lượng của các đồ án quy hoạch mà chung quy con người vẫn là chủ thể quyết định.

Về nhân lực

Những đối tượng trực tiếp tham gia nghiên cứu quy hoạch là yếu tố quan trọng nhất để tạo ra một đồ án quy hoạch có chất lượng với đầy đủ ý nghĩa khoa học của nó. Vì vậy, người làm công tác nghiên cứu thiết kế quy hoạch cần phải có những phẩm chất nhất định về khả năng sáng tạo và kiến thức chuyên môn. Để có một lực lượng cán bộ khoa học có trình độ chuyên môn tốt phải bắt đầu từ khâu đào tạo trong các trường đại học. Nghiêm túc trong tuyến chọn sinh viên, thường xuyên cập nhật kiến thức và thông tin khoa học mới, bổ sung điều chỉnh giáo án và phương pháp giảng dạy nhằm nâng cao khả năng hoà nhập trình độ, kiến thức với các nước trong khu vực và trên thế giới cho sinh viên là việc làm rất cần thiết. Bên cạnh đó, mặc dù không đòi hỏi quá cao trong việc thực tế hoá sinh viên, song việc bổ sung những kiến thức và thông tin thực tế cho sinh viên cũng cần phải được quan tâm đúng mức để họ hiểu, có ý thức và có sự chuẩn bị hợp lý cho việc tham gia các công tác thực tế sau khi ra trường, và vì vậy, cần phải tăng cường sự hợp tác đào tạo giữa các trường đại học với các cơ quan nghiên cứu, tư vấn và quản lý chuyên môn.

Về tuyển dụng cán bộ

Cũng cần được coi trọng trong các cơ quan, các tổ chức làm công tác nghiên cứu thiết kế quy hoạch. Hiện nay, "vấn đề xã hội" trong công tác tuyển dụng vẫn là một thực tế chưa thể tránh khỏi. Việc đào tạo, bồi dưỡng và tiếp tục đào tạo nâng cao trình độ khoa học chuyên ngành cũng như các kiến thức chuyên môn khác như tin học, ngoại ngữ... cho các cán bộ càng trở nên hết sức quan trọng. Việc quan hệ đào tạo với các nước tiên tiến phát triển trên thế giới là rất cần thiết và rất có giá trị, song thực tế cho thấy việc mở rộng quan hệ đào tạo với các nước đã có những thành công trong lĩnh vực nghiên cứu, quản lý quy hoạch và có bối cảnh phù hợp với Việt nam là điều nên làm.
Một người làm quy hoạch trước hết phải có tư duy và kiến thức để có khả năng đánh giá phân tích mọi yếu tố có liên quan, kết hợp hợp lý giữa lý thuyết và thực tế và đề xuất được giải pháp quy hoạch đúng. Họ phải biết thể hiện tư duy của mình một cách rõ ràng để cộng đồng hiểu được bằng các bản vẽ, thuyết minh và cuối cùng là phải có khả năng lập luận để bảo vệ những ý kiến đúng của mình. Do vậy trong quá trình lập quy hoạch, lập luận là một công cụ quan trọng để có thể chứng minh và làm sáng tỏ được tính hợp lý của một đồ án. Trên thực tế, nhiều đồ án quy hoạch còn mang tính cảm giác chủ quan của tác giả, hoặc chạy theo những mong muốn của các cơ quan đặt hàng mà ít quan tâm đến việc lập luận một phần do thiếu khả năng lập luận trong trình bày cũng như trong thuyết minh báo cáo. Để khắc phục những khiếm khuyết này, việc khuyến khích và tạo điều kiện cho các cán bộ thiết kế quy hoạch tham gia các đề tài nghiên cứu khoa học là rất cần thiết...

Về công nghệ

Hiện nay trên thế giới, việc áp dụng các công nghệ tiên tiến trong nghiên cứu và thiết kế quy hoạch đã trở nên rất phổ biến. Đối với nước ta, đây cũng là một yếu tố quan trọng để nâng cao chất lượng đồ án và tiết kiệm thời gian. Trong những năm gần đây, nhiều phần mềm vi tính cũng như các công nghệ phụ trợ đã được khai thác sử dụng khá rộng rãi trong công tác quy hoạch, nhưng chủ yếu vẫn hạn chế ở mức độ thế hiện sản phẩm. Việc nghiên cứu lựa chọn và chuyển giao công nghệ phần mềm để phục vụ quá trình nghiên cứu thiết kế các đồ án quy hoạch, nâng cao chất lượng trang thiết bị cho phù hợp cần phải được quan tâm và đầu tư thích đáng trong các tổ chức tư vấn và nghiên cứu thiết kế quy hoạch để quốc tế hoá sản phẩm, đáp ứng yêu cầu mở rộng quan hệ, giao lưu trong quá trình hội nhập của đất nước.

Về nội dung, phương pháp nghiên cứu quy hoạch và các quy định

Về cơ bản, trình tự lập quy hoạch ở các nước trên thế giới là tương đối giống nhau. Tuy nhiên nội dung và phương pháp nghiên cứu cụ thể có những sự khác nhau mà chúng phụ thuộc vàp thực tế của mỗi nước và nó được thống nhất trong toàn bộ một quốc gia. Ở nước ta hiện nay, phương pháp luận quy hoạch chưa được chuẩn hoá. Việc triển khai các đồ án chủ yếu dựa vào một số văn bản quy định và hướng dẫn của Chính phủ và của Bộ Xây dựng. Việc vận dụng các văn bản chưa thống nhất trên cả nước, mỗi nơi mỗi khác. Những văn bản này hiện nay có một số ưu điểm không còn phù hợp với tỉnh hình thực tế cả về nội dung cũng như về mức độ nghiên cứu, do đó nhiều đồ án đã lúng túng trong quá trình nghiên cứu triển khai. Việc điều chỉnh sửa đổi các văn bản hiện hữu, đổi mới nội dung và xây dựng phương pháp luận quy hoạch trên cơ sở các đề tài nghiên cứu khoa học là một việc cần thiết và cấp bách để tạo ra một hệ thống các quy định, tiêu chuẩn quy phạm phù hợp, nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả của các đồ án.

Về vấn đề xét duyệt

Thủ tục xét duyệt đối với các đồ án quy hoạch hiện nay vẫn còn khá rườm rà và mất nhiều thời gian, đặc biệt là ở các địa phương. Nhiều đồ án quá trình xem xét kéo dài đến nhiều năm vừa làm chậm việc đầu phát triển do thiếu cơ sở pháp lý, vừa phải cập nhật điều chỉnh đồ án cho phù hợp với những số liệu đã thay đổi theo thời gian. Bên cạnh đó, viẹc tổ chức Hội đồng xét duyệt cũng là một vấn đề đáng lưu ý. Trên thực tế, nhiều khi số lượng các thành viên hiểu về nội dung của đồ án quy hoạch chiếm tỷ trọng quá ít trong hội đồng xét duyệt, do đó các ý kiện không được tập trung và đôi khi đồ án đưcợ phê duyệt có chất lượng chưa tốt, gây ra những khó khăn trong quá trình đầu tư thực hiện. Hiểu rõ ý nghĩa của việc quy hoạch, cải tiến các thủ tục phê duyệt và tập trung dúng thời điểm cũng là một yếu tố để các đồ án quy hoạch đảm bảo chất lượng và tiến độ.
Về chỉ đạo phối hợp giữa các ngành:
Hiện nay chúng ta đang đề cập nhiều tới vấn đề quy hoạch đa ngành. Thực chất từ trước đến nay vấn đề này đã được thực hiện trong quá trình nghiên cứu lập các đồ án quy hoạch. Để đề xuất được giải pháp quy hoạch, các tác giả của các đồ án đã phải làm việc với các cơ quan chuyên ngành có liên quan từ cấp Bộ đến các cấp ở địa phương để thu thập số liệu, trao đổi và thống nhất về các vấn đề có liên quan. Đây là một việc hết sức đúng và cần thiết bởi nếu không có sự phối hợp chặt chẽ giữa các ngành thì chúng ta không thể có dự báo chiến lược chính xác và từ đó không thể đề xuất được những giải pháp định hướng đúng cho sự phát triển kinh tế xã hội của một khu chức năng, một đô thị, một vùng lãnh thổ hay cả nước cho từng giai đoạn phát triển trong tương lai. Tuy nhiên hiện nay, sự phối hợp nghiên cứu cũng như thoả thuận giữa các ngành, các đơn vị liên quan đối với các đồ án quy hoạch còn nhiều khó khăn, đôi khi phiền hà và vấn đề này đã có ảnh hưởng không nhỏ tới quá trình nghiên cứu, chất lượng cũng như tiến độ của các đồ án quy hoạch. Vấn đề là phải có sự chỉ đạo từ Chính phủ đối với các bộ, ngành Trung ương và của chính quyền các địa phương với các cơ sở ban ngành của tỉnh, nhằm thống nhất phối hợp trong quá trình nghiên cứu quy hoạch cả về nội dung và thời gian để nâng cao hiệu quả của các đồ án.
Những vấn đề nêu trên chắc chắn không xa lạ gì đối với những người trực tiếp nghiên cứu, quản lý hoặc có liên quan đến công tác quy hoạch, song để mỗi cá nhân, mỗi tổ chức hoàn thành tốt vai trò của mình là một việc không dễ. Thế giới đã bước sang thế kỷ 21 trong xu thế toàn cầu hoá. Sự hội nhập, mở rộng quan hệ hợp tác kinh tế, khoa học kỹ thuật, đầu tư... giữa nước ta với các quốc gia trên thế giới là tất yếu. Cũng như các ngành kinh tế, khoa học khác, quá trình xây dựng và phát triển đất nước ngày càng đòi hỏi các sản phẩm quy hoạch phải có chất lượng cao để có cơ sở cho việc đầu tư xây dựng đúng và có hiệu quả. Hy vọng, với sự quan tâm và chỉ đạo của Đảng, Nhà nước và Chính phủ đối với các ngành, các địa phương trong công cuộc đổi mới đất nước; với tinh thần trách nhiệm và sự có gắng của mỗi cá nhân và tập thể, trong những năm tới, chất lượng các đồ án quy hoạch của chúng ta sẽ càng ngày càng được nâng cao, góp phần quan trọng vào công cuộc xây dựng và phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Ths. KTS. Vương Anh Dũng
Nguồn tin: Tài liệu Hội thảo khoa học Viện Quy hoạch đô thị - nông thôn