Đã lùi vào quá khứ dịch đá rửa tràn lan, không đá rửa thì coi như không thành công trình. Công trình đồ sộ của Liên hiệp xã Trung ương trên đường Láng Hạ, Hà Nội chỉ vài năm xây dựng, người ta đập hết lớp vữa trát ngoài và thay vào đó bằng lớp đá rửa và bây giờ đã đập bỏ toàn bộ công trình để xây dựng mới khách sạn.
Cơn đá rửa qua rồi và nay đang nhiều thứ dịch mới: dịch đá ốp, dịch kính trong, kính màu...
Trong phạm vi bài này, xin nói đôi điều về thứ đá lát, ốp! Nguồn đá thiên nhiên của ta phong phú. Đá có nhiều ưu việt: chịu lực tốt, bền vững, vân và màu đẹp. Nhiều người cứ tưởng Đá vẫn bền gan cùng tuế nguyệt. Cần nhớ rằng khí hậu của ta thật khắc nghiệt, cho nên đá cũng bị hư hỏng theo thời gian. Có thể, đơn giản nêu vài hiện tượng:
- Dãn nở vì nhiệt, nở trương do nước đóng băng có xẩy ra ở xứ ta và tự tăng thể tích, gây nên nứt vỡ bề mặt, bóc tách mảnh làm hư hại dần;
- Trong tự nhiên có những yếu tố xâm thực: khí cácbonic, khí sunfur trong khí quyển. tác dụng như một xâm thực mạnh đối với các khoáng vật tính kiềm trong nham thạch và nhất là đối với đá vôi. Phản ứng hoá học này, dễ nhận thấy bề mặt đá bị xùi, nhám, mòn dần...
- Trong không khí đô tị còn có nhiều bụi bẩn khác nhau: bụi đất cát, bụi khói, bụi than...Lớp bụi này phủ trên mặt đá và giữ ẩm, gió mang đến những mẩu sinh vật, thực vật, quá trình sinh sôi, tụ đọng, có tác dụng xâm thực;
- Đá lát nền có thể xảy ra hư hỏng, nhất là với các loại đá có lỗ rỗng hở và nước có thể xâm nhập bằng các mao quản. Trong nước có chứa các loại hoà tan, nước thấm vào đá qua mao quản từ dưới ngầm lên. Bề mặt trên của đá tiếp xúc với khí quyển nóng, xảy ra hiện tượng bốc hơi. Hơn nước bốc đi, nước còn lại sẽ kết tinh, làm trên mặt đá những buị trắng hoen ố. Cũng có thể xảy ra hiện tượng phá huỷ mặt đá do ứng lực trương nở khi nước kết tinh gần bề mặt làm giảm dần dàn chát lượng đá.
- Thường thấy trên bề mặt đá ốp nhiều công trình, mới đầu đẹp, sau xấu dần, biến màu. Hiện tượng này do quá trình ôxy hoá. Ôxy trong không khí tác dụng lên một số khaóng vật trong đá như các sunfur hoặc trên những mảu hữu cơ ẩn trong đá. Dưới nắng mặt trời, hiện tượng ôxy hoá càng nhanh, làm đá hoa trang trí có màu sắc biến đổi nhanh.
Các cách xử lý:
1. Không để ứ đọng nước hoặc bụi trên bế mặt đá, không hoặc chỉ dùng ít ópp đá ở các bề mặt ngoài, phẳng, ngang, hay độ nghiêng quá ít. Cần thiết và nhất là đá không không đặc chắc để có thể ngăn trở thấm nước theo mao quản thì phải làm lớp ngăn chống nước. Mạch ghép phải làm đúng yêu cầu kỹ thuật.
2. Xử lý bề mặt đá, phủ lớp bảo vệ, lấp đầy lỗ rỗng mặt.
- Sơn bằng loại sơn dầu loãng mau khô có dung môi dễ bốc hơi. Dầu ngấm vào các lỗ rống của đá và ô xy hoá thành màng bảo vệ, chống thấm. Thường dùng là dầu pha xăng. Tuy nhiên, phương pháp này làm mặt đá bị biến màu thành sẫm.
- Vùng khí hậu có nhiều sunfur trong không khí vùng công nghiệp. Có thể dùng dụng dịch Bari Clorua – phản ứng tạo thành bari anlfur dạng hạt rất mịn, lấp lỗ rỗng của đá. Chất này không bị xâm thực hoá học và có màu trắng, không làm hỏng bề mặt đẹp của đá;
- Đối với đá vôi, rất nên dùng dung dịch có chứa flo có thể dùng silicat natri – thuỷ tinh lỏng. Vôi và flo làm thành một loại phản ứng hoá học, tạo thành những chất khó tan, nhét đầy vào các lỗ hổng của đá, tạo khả năng bảo về, chống thấm nước và khí.
- Rửa sạch mặt đá trang trí bằng hơi nước. Được dùng cho những bộ phận kiến trúc có bề mặt gia công mịn và bộ phận đá bị ứ đọng nhiều bụi bẩn mà dùng nước thường không thể rửa sạch, không gây hại với vật liệu trang trí và điều kiện khác, nên rất thích hợp cho các lăng tẩm, công trình lịch sử. Phải có thiết bị cấp hơi nước, áp suất ra miệng vòi phun là 1,2 – 2at. Sản phẩm sau khi kết thúc quá trình rửa cs nhiệt độ bề mặt là 15 -30oC. Hơi nước được phụt trực tiếp lên bề mặt công trình, vật thể kiến trúc cần rửa. Có thể kết hợp phun hơi nước với phun nước có áp lực cần thiết để tăng hiệu qủa rửa.
Điều quan trọng là người viết muốn nói với các ông chủ đầu tư, các nhà thiết kế, xây dựng nhớ cho rằng, vật liệu xây dựng gì cũng có mặt tốt, mặt xấu, dùng đúng chỗ, đừng chạy theo mốt và quá trình dùng phải có duy trì bảo dưỡng. Bạn hãy thử dạo một vòng xem một số công trình ốp đá, sẽ thấy độ đẹp, bóng chẳng còn như xưa.
Khánh Linh
Nguồn: Tạp chí Người Xây dựng, số 10/2006